Ukrayna Sava ile birlikte, Rusya birok askeri birliini Suriye’den ekme karar ald. Bu geri ekilme, Suriye’de stratejik bir boluk yaratt ve ran bu boluu doldurmak amacyla sahada daha aktif bir rol stlendi. ii Hizbullah milislerini bu blgeye yerletirerek Suriye’deki varln daha da glendirdi.
Do. Dr. Hasan Bardak/ Harran niversitesi
2011 ylnda balayan Suriye i sava, lke iinde farkl younluklarla devam etse de lkedeki g dengeleri bir sredir sabit durumda varln srdryor. Suriye’de yaanan i karmaann d dinamiklerden bamsz olmad da biliniyor. Kresel ve blgesel gler farkl zaman ve pozisyonlarda bu savaa dahil oldu. Ortadou’da imdi yine byk bir sava var ve Suriye snrndaki bu atmadan bamsz deil. Lbnan-srail arasndaki gerilim, Suriye sahasn derinden etkileme potansiyeline sahip. zellikle Lbnan’da artan atma dinamikleri ve srail’in sert tepkileri, Suriye’deki yerel unsurlarn ve byk glerin stratejik hamlelerini yeniden gzden geirmelerine neden olabilir. Son birka yldr Suriye’deki g dengeleri belli bir istikrar kazanmt; ayn kontrol alanlar, ayn aktrler sahada varlklarn koruyordu. Ancak imdi bu denklemlerin yeniden hareketlendiini ve blgedeki siyasi, askeri ilikilerin daha da karmak bir hal aldn gzlemlemek mmkn.Stratejik boluk Suriye’de zellikle dlib’in gneyindeki Marat al Numan, Hama ve Halep’in batsnda, Suriye rejimi ve Rus askeri gleri uzun bir sre boyunca kontrol ellerinde tutmulard. Ancak 2022 ylnda iddetlenen Rusya-Ukrayna sava ile birlikte, Rusya birok askeri birliini Suriye’den ekme karar ald. Bu geri ekilme, Suriye’de stratejik bir boluk yaratt ve ran bu boluu doldurmak amacyla sahada daha aktif bir rol stlendi. ran, ii Hizbullah milislerini bu blgeye yerletirerek Suriye’deki varln daha da glendirdi ve Rusya’nn sahadaki eksikliini kapatmaya alt. Bu durum, Lbnan ve Irak’ta etkin olan ran nfuzunun Suriye’de de pekitidii bir dnemi balatt. Ancak Suriye sahasndaki tek aktr ran deil. dlib’de ok daha karmak bir denklem sz konusu. Bu blgede, her ne kadar Suriye Milli Ordusu (SMO) belli bir varlk gsterse de, asl hakimiyet Heyet Tahrir el-am (HT) gibi radikal unsurlarn elinde bulunuyor. HT, blgede hem Rusya hem de ran’n etkisine kar Trkiye ile pragmatik bir i birlii gelitirdi. Trkiye’nin bu blgedeki varl, sadece kendi ulusal gvenlii iin deil, ayn zamanda HT’nin blgesel dengelerdeki pozisyonunu belirlemek asndan da nem tayor. Ancak HT’nin, bir yandan Trkiye ile bu zorunlu mttefiklik ilikisini srdrrken, dier yandan ABD’nin etkisi altnda olduu da bilinen bir gerek. Bu da Suriye sahasndaki dengeleri daha karmak hale getiriyor ve birok blgesel ve kresel gcn karlarnn atmasna yol ayor.Yeni atma sahalar riski nmzdeki dnemde Lbnan’da Hizbullah ile srail arasndaki gerilimin Suriye’ye nasl yansyaca byk bir merak konusu. Hizbullah’n srail ile dorudan bir atmaya girmesi durumunda, baz milislerini Lbnan’a ekmek zorunda kalmas muhtemel. Bu senaryo, Hizbullah’n Suriye’deki varlnn zayflamasna ve ran’n bu lkedeki etkisinin azalmasna yol aabilir. Byle bir g boluunu doldurmak isteyen ABD, HT’yi sahada daha aktif hale getirerek Halep ve dlib’in gneyine ynelik yeni bir operasyon balatabilir. Bu tr bir harekat, Suriye’deki mevcut dengeleri kkl bir biimde deitirebilir ve blgede yeni atma alanlarnn domasna yol aabilir. Bu senaryonun bir baka nemli boyutu ise Trkiye’nin bu srete nasl bir rol oynayacadr. Eer Hizbullah’n Suriye’deki varl zayflar ve ABD destekli unsurlar sahada daha fazla g kazanrsa, Trkiye’nin de Frat’n dousunda YPG’ye kar yeni bir askeri harekat planlamas olasdr. Trkiye, YPG’yi terr rgt olarak grmekte ve bu yapnn Suriye’nin kuzeyinde glenmesini ulusal gvenlii asndan byk bir tehdit olarak deerlendirmektedir. Bu nedenle, Suriye’deki dengelerin deimesi Trkiye’yi de sahada daha aktif ve agresif bir politika izlemeye itebilir.Blgenin gelecei Sonu olarak, Filistin, Lbnan, ran ve srail’de yaanan gerilimlerin Suriye’ye yansmas kanlmazdr. Bu blgedeki g mcadeleleri, sadece Suriye’nin i dinamiklerini deil, ayn zamanda tm Orta Dou’nun jeopolitik yapsn etkileyecek potansiyele sahiptir. Suriye sahasnda yaanacak olas gelimeler, mevcut dengeleri daha karmak bir hale getirebilir ve blgedeki atmalar derinletirebilir. Hem yerel unsurlarn hem de byk glerin birbirleriyle olan ilikilerinin yeniden ekillenecei bu srete, Suriye’deki denklemin tamamen deimesi mmkn olabilir. Tm bu gelimeler, blgenin geleceine dair belirsizlikleri artrmakta ve atma risklerini daha da ykseltmektedir.
