Tarihte ilk savaş uçağı Türkler tarafından düşürüldü. İtalyan pilot Yüzbaşı Ricardo Moizo uçağının penceresinden aşağıda uzayıp giden çöle baktı. Trablus’un güneyindeki Ayn Zara bölgesindeydi. Ekim ayının son günleri olmasına karşın hava sıcaktı. Heyecanlıydı. Henüz çok yeni olan keşif uçuşlarından birini yapıyordu. Osmanlı askerlerini gözleyecek, konumlarını harita üzerinde işaretleyerek istihbarat birimlerine iletecekti. El Aziziye’ye semalarına geldiğinde bir kez daha aşağılara doğru baktı. Bu kez dürbününden de yardım alarak kümelenmiş askerleri, çadırları ve tabyaları inceledi.Kuyruk kısmında ‘Kaptan Moizo’ yazan uçağının burnunu aşağı doğru indirdi. İrtifasını azaltırken yerdeki cisimleri daha yakından görmeye çalıştı. Aşağıda konuşlu Osmanlı askerleri uçağın sesini duymuş komutanlarının öncülüğünde hazırlığa başlamışlardı. Tek bir askerin ateş edip isabet kaydetmesi oldukça güçtü. Askerler bir araya geldiler. Yere sırtüstü yatarak tüfeklerini gökyüzüne doğru çevirdiler.Sonrasında ‘hava hedefi atış vaziyeti’ denecek olan pozisyonu aldıktan sonra uçağın uçuş yönüne doğru grup halinde ateşe başladılar. Osmanlı askerinin attığı mermilerden üçü uçağı bulmuştu. Hasar alan uçak önce irtifa kaybetmeye başladı, ardından düştü. Osmanlı askerleri, Wright Kardeşlerin 1903’te ilk motorlu uçuşu yapmalarının üzerinden sadece sekiz sene geçmiş ve ilk kez bir savaşta kullanılmaya başlanmış olan savaş uçağını düşürülerek tarih kitaplarında kendisine geniş bir yer ayırmıştı.
PİLOT MOİZO YARALANDI
Uçak düştükten sonra yaralanan Ricardo Moizo, Türk askerleri tarafından kurtarılarak Aziziye’deki karargaha getirildi. Başında Adnan Adıvar’ın bulunduğu Kızılay ekipleri tarafından tedavi edilen Moizo’nun her ihtiyacı ile yakından ilgilenildi. Ailesine sağ ve sağlıklı olduğuna, zarar verilmeyeceğine dair telgraf çekildi. Tüm bunlar olurken İngilterede yayın yapan “The Illustrated London News” dergisi, İtalyan pilotun öldürüldüğü şeklinde temsili resimler yayımlıyor Osmanlı Devleti aleyhinde kara propaganda yapıyordu. Moizo’nun Nieuport-4 tipi uçağı da Aziziye’ye getirildi. Durumu düzelen ve dünyanın ilk düşürülen savaş uçağının ilk ele geçirilen pilotu Ricardo Moizo Binbaşı Ali Fethi Okyar tarafından sorgulandı. Kendisine gayet iyi davranılan Moizo sonrasında ülkesine gönderilecek ve hava generaliğine kadar yükselecekti. İtalyan havacılığı, Türk havacılığından sonra kurulmasına rağmen Trablusgarp Savaşı’nda 28 uçak ve dört balon kullanabilecek kadar endüstriyel açıdan iyi durumdaydı. Osmanlı İmparatorluğu da savaşta uçakları kullanmak için birçok tedbir almış ve uçak temin ederek Cezayir sınırına kadar göndermişti. Ancak personelinin henüz yetişmemiş olması, sözleşme yapılan yabancı pilotların isteksizliği gibi nedenlerle bu mümkün olmadı.
FARKLI YÖNTEMLER
Türk havacılık tarihiyle ilgili araştırmaları bulunan Siyaset Tarihçisi Doç. Dr. Osman Yalçın, “Trablusgarp Savaşı’nın başladığı dönemde İtalyan askeri havacılığı 28 uçağa sahipti. Bunların 6’sı Avusturya yapımı Etrich Taube ve İngiliz Bristol uçaklarıydı. Geri kalan 22 uçak Fransız yapımıydı. Bunlar Blacuterıot XI ve Nieuport 4 tipindeydi. Kuzey Afrika’ya gelen 9 uçak, ‘Trablus 1.Uçak Filotillası’ ismini taşıyan bir birlik oluşturmuşlardı. İtalyan hava gücünde 4 balon bulunuyordu. Balonların saatte 50-75 km. hız yapma gibi özellikleri vardı.” Yalçın İtalyanlar tarafından ilk uçuşun 22 Ekim günü gerçekleştiğini anlatıyor “İtalyan Pilot Yüzbaşı Carlo Piazza, uçağı ile Türk hatları üzerinde bir keşif uçuşu yaptı. Bu bir uçağın, düşman hatları üzerinde ilk defa keşif uçuşu yaptığı tarihi olaydı. Yüzbaşı Piazza, bu uçuşu kimseden emir almadan, kendi inisiyatifiyle yapmıştı. Bu yönüyle hava harp tarihinin bir kişisel inisiyatifle başladığını ve havacılıkta kişisel kararların önemli olduğunu söylemek doğru olur.” İtalyanlar tarafından uçakla yapılan ilk bombardımanın tarihi 1 Kasım 1911. Doçent Osman Yalçın o güne dair şu ayrıntıları veriyor. “1 Kasım 1911 tarihinde Teğmen Gavotti havadan ilk bombardımanı gerçekleştirdi. Etrich Taube uçağı ile biri Ayn Zara ve üçü de Tacura’ya olmak üzere 800 m. irtifadan 4 bomba attı. Türklerin yoğun hava savunma yapması sebebiyle uçaklar fazla yere yakın uçamıyordu. Bu nedenle nişan almadan ve yüksekten atılan bombaların herhangi bir zararı olmadı. Yaklaşık 2 kg. olan bu bombaların piminin pilotun dişlerini kullanılarak çekip bırakması ve etkisinin az olması sebebiyle bu savaş içinde farklı yöntemler ve daha etkili bombaların kullanılması yönünde çabalar oldu.”31 Ocak 1912 tarihinde bir uçuş esnasında rasıt (gözlemci) Yüzbaşı Carlo Montu yerden açılan ateşle yaralandı. Bu olay da dünya havacılık tarihi bakımından önemliydi ve ilklerdendi. Yerden açılan ateşle ilk kez uçak personeli yaralanmıştı.
YERDEN ATEŞ AÇILDI
Bu da Trablusgarp savaşında yaşanan başka bir ilkti. İtalyan ordusu nisan ayı sonlarından itibaren P-1, P-2 ve bunlara sonradan katılan P-3 güdümlü balonları ile yere bomba atmaya devam etti. Trablusgarp Savaşı devam ettiği süreçte havacılıkta inovatif bazı gelişmeler devam ediyordu. Nitekim Yüzbaşı Alberto Marengo, 11 Haziran’da da ilk gece bombardımanını yaptı. 15 Haziran tarihi ile ulaştırılan bir mesajda, 11 Haziran günü Derne Cephesinde, ordugâh civarını bombalayan bir İtalyan uçağının, Türk birlikleri tarafından açılan tüfek ve topçu ateşi ile Derne Vadisine düştüğü açıklandı. 25 Ağustos’ta Teğmen Piero Manzini bir fotokeşif uçuşu sırasında, uçağı ile denize düşerek yaşamını yitirdi. Böylece dünya havacılık tarihine, savaşta ölen ilk havacı olarak geçti. Trablusgarp Savaşı, dünya havacılık tarihinde ilklerin savaşı oldu. İki devlet arasında yapılan bir savaşta, hava kuvvetleri ilk defa kullanıldı.
