Suriye sahasnda deien 13 yllk i sava sreci deil, 61 yllk Baas rejimidir. Fakat bundan ncesinde de Fransz mandas ile oluturulan ayrtrlm bir yap vardr. Nsrizm dalgas ve Arap milliyetilii gibi Baas ynetiminde benimsenen nevi ahsna mnhasr Arap Sosyalizmi, Suriye’de sadra ifa olmayan anlaylar olarak geride kalmtr. Birtakm referanslarn 60 yl ncesine deil 100 yl akn bir gemie yaplmas bouna deildir. Burada kastedilen yeni Osmanlclk romantizmi deildir. Suriye Suriyelilerindir iaryla hareket edilmesi Suriye’nin geleceini salama almann tek yoludur.
Dr. Uur Mati/ Karamanolu Mehmetbey niversitesi r. y.
Suriye’de olanlar akla hayale gelmeyecek byklkte gelimelerdir. Bundan sonras iin ok karamsar veya pek aydnlk tablolar izilebilir, her trl olasln da kaps az ya da ok aralkldr. Ancak Esed rejiminin madur ettii insanlarn yzlerindeki sevin, bundan sonra ne olacana dair yaplacak tm yorumlarn zerindedir.Esed rejimi devrildi. Saylar belki milyonu bulan Suriyelinin ld, hayatta kalanlarnsa ge zorlanarak, hapislere derek trl eziyetlere maruz kaldklar, gelecee dair mitlerini yitirdii bir srecin sonuna gelindi.Devletler nazariyesinde belki ngrlebilen bir durum olmakla beraber Suriye’de yaanan bu gelimeler sevinle birlikte bir aknlk halini de beraberinde getirdi. Trk kamuoyunda Suriye gelimelerini yorumlarken bir erh dme telana girildiini gzlemliyoruz. Devrimi gerekletirenlerin kimler olduu, bundan sonra nasl bir sre yaanaca, Suriye’nin yeniden inasnda hangi aktrlerin etkili olaca, Trkiye’nin bu srete hangi lde etkili olduu ve olaca gibi konular dnldnde ister istemez binlerce erh insann zihninde beliriveriyor.Trk d politikas tarihindeki tecrbeler ve Arap Bahar srecinde olumlu yorumlanan birtakm gelimelerin daha sonra nasl skntl durumlara evrildii gz nne alndnda temkinli ve ihtiyatl yaklamak gayet normal bir durum. Gelimeler tazeliini koruyor ve sre devam ediyor. Fakat bugn iin net olan ey, devrilenin sadece Bear Esed olmad, 60 yl akn Baas rejiminin de kt, tm belirsizliklere ramen 13 ylda oluan o karamsar tablodan ok daha berrak bir gelecek iin umut nn var olduu bir tablo ile kar karyayz. Bu hem Suriyeliler iin hem de Trkiye iin byle…Trkiye sahadaKesin ve net olan bir dier husus, Trkiye’nin diplomatik ve istihbri anlamda Suriye’deki gelimeleri uzaktan deil ieriden takip ettii ve yaanan devrimin itekleyici gc olduudur. Trk d politikas tarihine bakldnda, zellikle Suriye ile ilgili pek ok konuda Trkiye’nin konuya tam hkim olmayarak ya da olaylarn seyrini salkl deerlendiremeyerek tez canllkla kararlar verdii, diplomatik anlamda zor duruma dt ya da doan frsatlardan yeterince yararlanamad grlmektedir. rnein 1957’de Suriye’de yaanan kriz Bat yanls Arap rejimleri ile Suriye arasnda bir meseleyken Trkiye’nin Bat adna inisiyatif alarak snra asker ymasndan sonra bir anda Sovyetler Birlii ile Trkiye’nin kar karya kald bir mesele halini almtr. 1961’de Suriye’nin, 1958’de Msr ile siyasi anlamda birleerek oluturduklar Birleik Arap Cumhuriyeti’nden ayrlma karar gndeme geldiinde Trkiye, Suriye’de henz i dinamiklerin nasl bir seyir izlediini hesaba katmadan yeni Suriye ynetimini tandn ilan etmi, bu dnemde iyi ilikiler kurmak istedii Msr’la ilikilerinin daha da bozulmasna neden olmutur.Souk Sava dnemi ve 1990’l yllar bunlarn benzeri irili ufakl pek ok vaka rneiyle doludur. 2000’li yllarda nispi bir azalma olsa da benzer hadiselerle zaman zaman karlamaya devam ettik. Arap Bahar rzgr yakn corafyamzda esmeye balad ilk gnlerden itibaren Trkiye’nin tutumu aslnda ok net bir ekilde toplumlarn istek ve taleplerini destekleyen nitelikte olmutur. Bu bakmdan hem Arap bahar gelimelerinin genel seyrinde hem de Suriye ile ilgili gelimelerde Trkiye bandan beri tarihin doru tarafnda durmutur. Bununla birlikte batl “mttefiklerimizin” de etkisiyle kimi hamlelere ge kalm, zaman zaman dier aktrlerin hesaplarn iyi okuyamamtr. Libya ve Suriye’de yaananlardan rnekler verilebilir…Yakn tarihimizden birtakm rnekleri derinlemesine analiz etmek iin burada zikretmiyorum. Amacm Trkiye’nin tarihten ders karmasn bildiini vurgulamaktr. Zira Trkiye zellikle 2016’dan bugne snrnn hemen tesindeki gelimelerin seyircisi olmaktan km ve sahada varlk gstermesini bilmitir. Bu yle bir varlktr ki, Frat Kalkan ve Bar Pnarlar operasyonlarndaki askeri mdahalelerin, zgr Suriye Ordusu ve Suriye Milli Ordusu’nun tekil edilmesi ve desteklenmesinin ok tesinde olduu bugn belirginlik kazanmtr. Dolaysyla son gelimeler Trkiye’nin st dzey manevralar zinciriyle sahada olduunu gstermektedir.Bundan bir ay nce Suriye sahasna bakan bir kii, burada bir deiimin imknsz olduunu, zira birbirinden ok farkl ok fazla sayda rgt ve grubun var olduunu, stne stlk Rusya’nn destei varken bu rejimin devrilmesinin zor olduunu, kresel g merkezlerinin vesayetiyle hareket eden gruplar varken bu lkenin felaha ermesinin mmkn olmadn sylerdi. Fakat yaanan gelimeler, birbirinden farkl gruplarn Esed rejimi muhaliflii ortak noktasnda buluarak HT ve Suriye Milli ordusunun nclnde birlikte hareket edebildiklerini gstermitir. Burada ben “muhalifler” ifadesinin zellikle tercih edildii kansndaym. nk rnein HT isminin n plana kmas, erh dme ad altnda Suriye devrimine glge drmek iin kullanlabilmektedir. Burada dlen erhlerden ok birlik olunduunda nelerin baarlabileceine bakmak daha yerindedir…Farkl gruplarn muhaliflik ats altnda birlikte hareket etmelerinde Trkiye’nin sahadaki etkinliinin byk rol oynad, MT bakan brahim Kaln’n am ziyareti ve bu ziyaret srasnda ortaya kan karelerle tescillenmi oldu. Rusya ve ran’n, her ne kadar sylem dzeyinde rahatszlk beyan etseler de, byk ihtimalle henz am dmeden hemen nce Doha’da yaplan Astana grmelerinde diplomatik olarak ikna edildiklerini anlyoruz. Dileri Bakan Hakan Fidan’n aklamalarnda da bunun ipularn grmek mmkn… Buradan yola karak bir anda alnan bir karar ya da anlk gelimelerle muhaliflerin harekete gemesinin deil, Trkiye’nin hem diplomatik hem askeri hem de istihbri olarak ok uzun sreden beridir bir gayret iinde olduu ve bunun sonularnn yaand karmn yapabiliriz…Kresel boyutABD’nin Suriye ile ilgili politikasnn deieceini ngrmek mmkn. Ancak bunun nasl bir deiim olacan zaman gsterecektir. Zira mevcut ynetimle mstakbel bakan Donald Trump’n tutumlar birbirini tutmad gibi Pentagon yetkililerinden ya da farkl kaynaklardan birbirine zt sylemler gelebilmektedir. ABD’nin Krt kartn elinde tutmaya, PKK iltisakl gruplar vastasyla i grmeye devam etmeye abalad gzlemlense de, Krt blgelerinde yeni Suriye bayrann aslmas, Suriye’deki Krt unsurlarn PYD, YPG, ya da SDG gibi oluumlara kar eylemlerde bulunmas ve bu gruplardan kopmalar yaanmas, en azndan bu blgelerdeki halkn tepkisini grmeye yetmektedir. Keza her geen gn bu blgelerde muhaliflerin kontrol ele geirdii haberleri eksik olmazken Frat’n dousuna operasyon konusu da Trkiye’nin gndemindeki yerini korumaktadr…Amerikan Dileri Bakan Antony Blinken’n getiimiz gnlerde gerekletirdii Trkiye ziyareti, ncesinde ve sonrasnda yapt aklamalardan anlalmaktadr ki ABD Trkiye’ye gemiteki gibi birtakm dayatmalarda bulunmaya almyor, kimi konularda Trkiye’yi ikna etmenin yollarn aryor. Bu konuda da DEA ile mcadele gibi artk pek de geer ake olmayan konular masaya koyuyor…Getiimiz ay ierisinde ngiltere’de PKK’ya operasyon yaplmas, AB yesi lkelerin daha nce bu rgtn hamisi gibi davranrlarken bugn tavrlarnn deimeye balamas gibi gelimeleri de denklemimize katarsak, Trkiye’nin makro lekli ve kararl bir politikayla kresel ve blgesel aktrleri hem terrle mcadele konusunda hem de Suriye masasnda ynlendirdii ve/veya birtakm kararlar almaya mecbur braktn sylemek zor deil. Baka bir ifadeyle, Suriye sahasnda muhatap olduklarnn Trkiye’yi deil, Trkiye’nin muhataplarn bir eye, gneyinde bir Terristan kurulmasna msaade etmeyeceine ikna ettii bir sre yaadmz dnyorum.Dlen erhler ve bundan sonrasSuriye’de olanlar akla hayale gelmeyecek byklkte gelimelerdir. Bundan sonras iin ok karamsar veya pek aydnlk tablolar izilebilir, her trl olasln da kaps az ya da ok aralkldr. Ancak Esed rejiminin madur ettii insanlarn yzlerindeki sevin, bundan sonra ne olacana dair yaplacak tm yorumlarn zerindedir. Dolaysyla konulan tm erhlere kar ben ncelikle bunu bir erh dmek istiyorum…srail’in Golan Tepeleri zerinden igalini geniletmesi, bundan sonras iin dlen erhlerin banda gelmektedir. Bu gerekten Suriye’nin istikbali iin tedirgin edici bir gelime olmakla birlikte srail’in kendi gvenliini salamak adna buralar igal ettii aklamalarndan anlalan ey, aslnda Suriye gelimelerinin srail’i tedirgin ettiidir. Burada ayn zamanda Trkiye’yi de mteyakkz pozisyonda tutacak bir durum sz konusudur. Getiimiz aylarda Trkiye’de “srail tehdidi” ifadesi gndeme gelmi ve bu konuda Dileri Bakan meclis gizli oturumunda muhalefet partilerini bilgilendirmiti. Belki de Suriye sahasnda srail ile direkt olarak kar karya gelinme ihtimalinin dahi sz konusu olabilecei bir srele kar karyayz. srail’in yrtt igal politikasnn yerleimci kolonyalizmin bir rn olduu hatrlandnda ona Suriye sahasnda daha fazla hareket alan tannmamas gerektii aikr. Dier yandan srail’in sonsuz bir g kayna yok. Onun arkasndaki gler dahi Suriye’de bir eylere ikna ediliyorlarsa, aslnda srail’in en azndan Suriye’deki gnlerinin sayl olduunu ngrebiliriz…Suriye devriminin nde gelen aktrlerinin gemilerine baklarak yaplan birtakm deerlendirmeler gvensizlik arz etmektedir. Ya da burada aslnda birbiriyle uzlamas ok zor grlen aktrlerin imdilik bir arada olsalar da ileride farkllaacaklar yorumlar da caridir. ran’n ii eksenli politikalaryla uyumlu, dolaysyla ayrmalar tetikleyen bir Baas rejimine nazaran, Suriye’nin toprak btnlne nem verdiini her frsatta dile getiren Trkiye’nin ekseninde yer alan bu yeni yapnn ok daha istikrarl ve vaatkr bir grntye sahip olaca kesin gibidir. Ayrca yukarda da belirttiimiz gibi “muhalifler” ifadesi Esed rejimi ile sorunlu olan Suriye’nin Krt ve Nusayri unsurlar dahil her kesimine hitap etmitir. En azndan imdiye kadarki gelimelerin bir ayrmay deil btnlemeyi iaret ettiini gzlemleyebiliyoruz…Suriye sahasnda deien 13 yllk i sava sreci deil, 61 yllk Baas rejimidir. Fakat bundan ncesinde de Fransz mandas ile oluturulan ayrtrlm bir yap vardr. Bir dnem Arap lkelerinin ounu etkileyen Nsrizm dalgas ve Arap milliyetilii gibi Baas ynetiminde benimsenen nevi ahsna mnhasr Arap Sosyalizmi, Suriye’de benimsenen ancak sadra ifa olmayan anlaylar olarak geride kalmtr. Dolaysyla birtakm referanslarn 60 ksur yl ncesine deil 100 yl akn bir gemie yaplmas bouna deildir. Burada kastedilen yeni Osmanlclk romantizmi deildir.1920’lerde blgeyi igal eden emperyalist glerin kardklar etnik ve mezhebe dayal haritalara bakldnda Suriye krizlerini ynetilemez veya alamaz klann aslnda kimler olduuna dair daha net bir fikir domaktadr. Bundan ncesinde buralarn hakimi olan Osmanl’nn mirass olan Trkiye ise bugn fantastik sylemlerle deil, son derece gereki ve zm odakl hareket etmekte ve yapc bir slupla bu lkenin tm unsurlarn bir araya getirmeye almaktadr…”Suriye Suriyelilerindir” iaryla hareket edilmesi Suriye’nin geleceini salama almann tek yoludur.
