Karaciğer hastalığı riski, toplumumuzda çok sık görülüyor. Bu hastalığın en belirgin nedeni alkol ve viral hepatitken, son zamanlarda en çok obezite sebep oluyor. Peki, yaygınlığı git gide artan karaciğer hastalıklarının önüne geçmek nasıl mümkün? Karaciğerinize iyi bakmanın yollarını tek tek açıklayan Gastroenteroloji ve Hepatoloji Uzmanı Doç. Dr. Reşat Memişoğlu 20 önemli uyarıda bulundu.
KARACİĞER VÜCUDUN FABRİKASIDIR
Karaciğer vücuttaki en büyük organdır. Vücudun fabrikasıdır ve 500’den fazla fonksiyona sahiptir. Besinleri emer ve zararlı maddeleri kandan uzaklaştırmaya hizmet eder. Enfeksiyonlarla mücadelede rol oynar; enerji üretmek için gıdaları parçalar; birçok hormon, enzim, protein yapar ve düzenler; demir, vitamin ile diğer kimyasalları depolar. Vücuttaki inanılmaz organlardan biridir ve yaşamımızı idame ettirmek için hayati öneme sahiptir. Bu nedenle karaciğerinize iyi bakmanız gerekir.
TOPLUMUN 5’TE 1’İ RİSK ALTINDA
Karaciğer, hasar çok ilerlemediği sürece kendini yenilemek için olağanüstü bir kapasiteye sahiptir. Bununla birlikte, hasar geri döndürülemez olduğunda, sonuçlar devre dışı kalır ve hayati risk taşıyabilir. Ayrıca toplumumuzun 5’te 1’i karaciğer hastalığı geliştirme riski altındadır. Geçmişte viral hepatit ve alkol, karaciğer hastalığının önde gelen nedenleriydi. Ancak şimdi en büyük sorun obezitedir. Alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı, endişe verici bir şekilde artmaktadır. Batı nüfusunun yaklaşık% 25’i aşırı kiloludur. Türkiye’de de batı diyeti benimsendikçe kilolu olma sayıları da hızla artıyor.
KARACİĞER HASTALIĞINDA RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Karaciğer hastalığı gelişiminde farkında olunması gereken risk faktörleri vardır. Bunlar arasında tip 2 diyabet, hipertansiyon, alkol, obezite, hepatit B veya C gibi viral enfeksiyon öyküsü, 1986’dan önce kan transfüzyonu öyküsü, korunmasız cinsel ilişki öyküsü sayılabilir. Karaciğer hastalığı genellikle hiçbir belirti vermez ve bu nedenle hastalık çoğunlukla ilerlediği zaman teşhis edilir. İyi haber şu ki, karaciğer hastalığının% 90’ı önlenebilir.
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Karaciğer hastalığının belirtileri arasında yorgunluk, iştahsızlık, kilo kaybı, kas kaybı, bulantı ve kusma, karın ağrısı, uykusuzluk, kırmızı avuç içi, kolay morarma, kaşıntı, sarı gözler ve sarı cilt, beyaz tırnaklar, bacak ve ayaklarda şişme, koyu renkli idrar, soluk dışkı, kolay kanama, adet düzensizliği, ellerin titremesi ve ileri vakalarda kafa karışıklığı vardır.
Uzm. Dr. Memişoğlu karaciğer sağlığınızı korumak için yapılması gerekenleri ve yapılmaması gerekenleri tek tek maddeler şeklinde sıraladı.
İŞTE YAPMANIZ GEREKEN İLK 10 ÖNERİ!
1.AKDENİZ DİYETİ TARZINDA BESLENİN
Meyve, sebze, protein, karbonhidratlardan oluşan dengeli bir diyetle sağlıklı beslenin. Yağlı yiyeceklerden ve yağlı yemeklerden kaçının. Daha az doymuş yağ ve daha fazla bitki bazlı gıdalar tüketin. Akdeniz diyeti mükemmel bir seçim olacaktır. Diyetinize şu besinleri ekleyin: Sarımsak, omega-3 yağ asitleri içeren somon, sardalya balığı, ceviz, keten tohumu, sebzelerden ise başta brokoli ve fasulye olmak üzere, yeşil çay, ceviz, çilek, yaban mersini, ahududu tüketebilirsiniz.
İDEAL KİLONUZU KORUYUN
Sağlıklı olan kilonuzda kalmak için gerekenleri yapın. Aşırı kiloluysanız, kilonuzun yüzde 7 ile 10’unu bile kaybetmek, yağlı karaciğer riskini azaltacak ve hatta bir dereceye kadar gelişebilecek herhangi bir karaciğer sertliği ve yara izini azaltacaktır.
GÜNDE 2 FİNCAN KAHVE İÇİN
Kahve dünyadaki en popüler içecek olan kahveyi tüketebilirsiniz. Kahve tüketiminin genel olarak bir sağlık yararı olduğu görülmektedir. Ancak ileri yağlı karaciğerin, hatta karaciğer kanserinin gelişiminde önleyici bir rol oynayabileceği yönünde bir öneri de vardır. Çok fazla kahve reflü hastalığına yol açabileceğinden dikkatli olun. Günde iki fincan yeterlidir.
HAYATINIZDA MUTLAKA EGZERSİZ OLSUN
Düzenli olarak egzersiz yapın. Günde en az 30 dakika, haftada 5 gün, sizi sıcak ve hafif nefes nefese bırakacak kadar yapın. Ayrıca bacaklar, kalçalar, sırt, karın, göğüs, omuzlar ve kollar gibi tüm ana kas gruplarınızı çalıştırmak için kas güçlendirme aktiviteleri yapmalısınız. Egzersiz karaciğer hastalığı riskini azaltır.
BULAŞICI HASTALIKLARA KARŞI HİJYENE ÖZEN GÖSTERİN
Ellerinizi yıkayın. Banyoyu kullandıktan hemen sonra, bebek bezini değiştirdiğinizde ve yemek hazırlamadan veya yemeden önce çok önemli olan el yıkamanızda sabun ve ılık su kullanın. Bu, özellikle hepatit A olmak üzere hastalıkların önlenmesinde önemli bir rol oynar.
HEPATİT B VE C İÇİN TEST YAPTIRIN
Viral hepatit B ve C test edilmelidir. 1986’dan önce kan transfüzyonu denilen kan veya kan bileşenlerinin nakli yaptırdıysanız, piercing veya dövme yaptırdıysanız, korunmasız cinsel ilişki öyküsü varsa veya viral hepatite maruz kaldığınızı düşünüyorsanız, hepatit B ve C için test yaptırılmalıdır.
HEPATİT A VE B’YE KARŞI AŞI OLUN
Hepatit oranının yüksek olduğu yurtdışına seyahat ediyorsanız veya sağlık çalışanları gibi hepatit riski yüksek bir mesleğe sahipseniz, hepatit A ve B’ye karşı aşı olun.
İLAÇLARI AKILLICA KULLANIN
Bazı reçetesiz satılan ilaçlar, karaciğeriniz için tehlikeli olabilir. Reçeteli ve reçetesiz ilaçları yalnızca gerektiğinde ve önerilen dozlarda alın. Belirtilerinizdeki herhangi bir değişikliği, kullandığınız ilaçlarla birlikte doktorunuza bildirin. Daha önce sizin için güvenli olan ilaçlar, kronik kullanımda geçerli olmayabilir. İlaçlar çok fazla, yanlış tipte veya ilaçların karıştırılmasıyla yanlış alındığında karaciğeriniz zarar görebilir.
DEĞERLERİNİZİ NORMAL SEVİYEDE TUTUN
Kolesterol, trigliserit ve kan şekeri seviyenizi sağlıklı bir aralıkta tutun. Alkolsüz karaciğer hastalığı, kandaki anormal kolesterol seviyeleri ve benzeri bileşiklerle ilişkilidir. Bir diyet, kolesterol yüksekse karaciğer çevresinde yağ oluşturabilir. Kandaki herhangi bir aşırı glikoz, karaciğerde yağa dönüşür ve bu da zamanla karaciğer hastalığına katkıda bulunabilir.
HİJYENİK EKİPMAN KULLANILDIĞINDAN EMİN OLUN
Tıbbi tedaviye ihtiyacınız varsa, hijyenik ekipman kullanıldığından emin olun. Özellikle spor yaparken yaralarınızı hijyenik bir şekilde kapatın. Sadece lisanslı dövme ve piercing stüdyoları kullanın ve tüm ekipmanların hijyenik olduğundan emin olun.
KENDİNİZİ SAKINMANIZ GEREKEN UYARILAR İSE İŞTE BU 10 ÖNERİDE!
Alkolü, az miktarda olsa bile asla kullanmayın
Güvenli miktarda alkol yoktur. Özellikle kadınlar, vücutları için iki kat daha zehirli madde olabileceğinden, alkolün etkilerine karşı daha savunmasızdır. Özellikle ilaçları alkolle karıştırmayın.
1.Sigaradan uzak durun
Sigara içmek, karaciğer hastalığı için bilinen bir risk faktörüdür. Sigara, zararlı kimyasallar ve toksinler içerir. Kronik karaciğer hastalıklarında, sigara kullanımı olduğunda yoğun bağ dokusu artışına bağlı olarak ortaya çıkan katılaşma ilerleyebilir. Sigara içmek, kronik hepatit B veya C virüsü enfeksiyonu olan hastalarda karaciğer kanseri gelişimi ile ilişkilidir. Bu nedenle sigara içmek karaciğer kanseri riskini artırır.
2. KORUNMASIZ CİNSEL İLİŞKİDEN KAÇININ
Hepatit B ve C ile uzun süredir devam eden enfeksiyon, karaciğer hastalığı, siroz ve hatta karaciğer kanseri gelişme riskini artırabilir. Hepatit A, enfekte bir kişiyle yapılan herhangi bir cinsel aktiviteden kaynaklanabilir. Korunmasız cinsel birliktelik, bu viral enfeksiyonları cinsel yolla bulaşma riskini önemli ölçüde artırır.
3. MODA DİYETLERE KANMAYIN
Hızlı kilo kaybı vaat eden geçici diyetlerden uzak durun. Yavaş ve istikrarlı bir şekilde kilo vermelisiniz. Bu diyetlerle yağdan daha fazla miktarda kas dokusu kaybedersiniz. Metabolizmanız olumsuz etkilenir. Geçici diyetler, vücudun fazla sıvı kaybetmesine, yorgunluğa, baş ağrısına, kabızlığa ve bazı vitamin ve minerallerin eksikliğine neden olabilir. Bu değişken ve geçici diyetler; uzun vadede yetersiz beslenme, anemi, metabolik anormallikler, hormonal eksiklikler ve kalp hastalığına neden olabilir. İhtiyacınız olan besinleri içermez. Genellikle yeterli miktarda lif ve karbonhidrattan yoksundurlar.
4. SAĞLIKSIZ İÇECEK VE ATIŞTIRMALIKLARA DUR DEYİN
Alkolsüz olan ama gaz içeren içeceklerden, sık atıştırmalıklardan ve yapay tatlandırıcılardan kaçının. Fruktoz ve diğer basit şekerler karaciğer hastalığının ilerlemesinde rol oynayabilir. Çok fazla rafine şeker ve yüksek fruktoz, karaciğer hastalığına yol açabilecek yağ birikimine neden olur. Soda, hamur işleri ve şeker gibi ilave şekerli yiyecekleri sınırlandırmalısınız. Şeker, yapay tatlandırıcılar, vücut metabolizmasını olumsuz yönde etkileyebilecek bir bozulmaya neden olabilir. Bu da alkolik olmayan karaciğer hastalığının ortaya çıkmasına katkıda bulunabilir.
5. KİŞİSEL EŞYALARINIZI PAYLAŞMAYIN
Hepatit bulaşma riskini önlemek için tıraş bıçağı, diş fırçası, tırnak makası ve hatta oje gibi kişisel eşyaları paylaşmayın. Bu tür araçların kullanımı bazen virüslerin bulaşabileceği kesiklere ve yaralanmalara neden olabilir ve bunları başka bir kişiyle paylaşmak enfeksiyonlara neden olabilir. Bir kişi, enfekte olmuş bir kişinin vücut sıvılarına ve kanına doğrudan maruz kaldığında hepatit B veya C ile enfekte olabilir.
6. KARACİĞER DETOKSLARINA KANMAYIN
Karaciğer detoks haplarından ve bitkisel diyet takviyelerinden kaçının. Birçok ürün karaciğeri detoks ettiğini iddia eder, ancak bu temizliklerin etkinliğini destekleyen klinik veriler yoktur. Bazı diyet takviyeleri karaciğere zarar verebilir ve kaçınılmalıdır. Şişlik, yorgunluk, mide bulantısı, ishal ve sarılığa neden olabilirler. Daha iyi karaciğer sağlığı uğruna temizlik yapmak veya özel takviyeler almak için kesinlikle hiçbir neden yoktur. Karaciğer detoksu, sağlık endüstrisi tarafından ürünlerini satmak için kullanılan yanıltıcı bir terimdir. Bu takviyeler her yerde bulunurlar ve reçete gerektirmezler. Bitkisel veya tamamen doğal takviyeler genellikle düşük kalitededir ve besin değeri sunmaz. Özellikle karaciğer, böbrek hastalığı olan, ameliyat geçiren, ileri yaştakiler gibi diğer ilaçları alan, hamile ve emziren kadınlar bitkisel ilaçlardan kaçınmalıdır.
7. GAZLI SPREYLERE DİKKAT EDİN
Bu ürünleri iyi havalandırılan bir alanda kullandığınızdan emin olun ve böcek öldürücüler, mantar ilaçları, boya ve diğer kimyasalları püskürtürken maske takın. Her zaman üreticinin talimatlarına uyun.
8. ENFEKSİYONLARA MARUZ KALMAYIN
Karaciğere zarar verebilecek hepatit enfeksiyonları, kullanılmış iğneleri paylaşan kişilerden veya sterilize edilmemiş iğne ekipmanlarından kaynaklanan bulaşma nedeniyle ortaya çıkabilir. Akupunktur, dövmeler, piercingler veya kalıcı makyaj tedavileri gibi iğneleri içeren herhangi bir tedavi planlıyorsanız, her zaman uygun şekilde temizlenmiş ekipman kullanan saygın bir lisanslı uygulayıcı ile çalışmalısınız.
9. STRESTEN KAÇININ
Stres, yüksek kortizon seviyelerine bağlıdır ve bu da karaciğer hasarına bağlıdır. Çalışmalarda, beynin karaciğeri kontrol eden kısmında, stresin karaciğer hasarına yol açabilecek veya tetikleyebilecek kan akışını zayıflattığı bulunmuştur. Deneysel çalışmalar, stresin karaciğer dokusuna hem doğrudan hem de dolaylı olarak zarar verebileceğini göstermiştir. Bununla birlikte, stres koşulları altında, bağışıklık toleransı kesintiye uğrar ve bu da karaciğerde iltihaplanmaya neden olur.
