11 Gneydou Asya lkesinin liderlerinin katld zirvenin al treni bu sabah yapld. Trene dnem bakan Laos’un Babakan H.E. Sonexay Siphandone’un yan sra Filipinler Devlet Bakan Ferdinand Marcos Jr, Singapur Babakan Lawrence Wong, Tayland Babakan Paetongtarn Shinawatra, Vietnam Babakan Pham Minh Chinh, Malezya Babakan Enver brahim, Brunei Sultan Hac Hassanal Bolkiah, Kamboya Babakan Hun Manet, Endonezya Devlet Bakan Yardmcs Ma’ruf Amin ve Dou Timor Babakan Xanana Gusmao ile Myanmar’daki cunta ynetimini temsilen Dileri Bakanl Daimi Sekreteri Aung Kyaw Moe katld.Myanmar’daki cunta ynetimi, 2021’deki askeri darbeden bu yana ASEAN Zirvesi’nde ilk kez temsil ediliyor.ye lkelerin ekonomik entegrasyon ve blgesel sorunlar ele alaca ana zirvede, Myanmar’da sren atmalarn ve Gney in Denizi’nde in ile Filipinler arasndaki gerilimlerin gndemde olmas bekleniyor.ASEAN lkeleri, zirve marjnda ayrca ABD, in, Japonya, Gney Kore, Hindistan ve Avustralya gibi diyalog ortaklaryla toplantlar yapacak.Zirveye ABD’den Dileri Bakan Antony Blinken katlyor. Blinken’n, toplantlarda “in ile balantl baz sorunlar gndeme getirecei” belirtilirken, Gney in Denizi’nde in ile ABD mttefiki Filipinler arasndaki gerilimlere ilikin Washington ynetiminin tutumunu dile getirmesi bekleniyor.in tarafn ise zirvede Babakan Li iang temsil edecek. Li, zirve marjnda dzenlenen in-ASEAN Zirvesi, in, Japonya ve Gney Kore’nin dahil olduu ASEAN Art 3 Zirvesi ve Dou Asya Zirvesi’ne katlacak.- MYANMAR’DAK DURUM ENDE KAYNAI
ASEAN yesi Myanmar’da 2021’deki darbeden bu yana 6 bin kiinin lmne 3 milyon kiinin yerinde edilmesine yol aan atmalar, rgt yeleri asndan endie kayna olarak grlyor.Cunta ynetiminin 3 yldr men edildii zirveye ilk kez Myanmar’dan siyasi bir temsilci katlrken, bunun lkedeki etnik silahl gruplar ile cunta ynetimi arasndaki krizin zmne ynelik diplomatik abalar tevik etmesi umuluyor.Myanmar ordusunun, 1 ubat 2021’de Aung San Suu ii liderliindeki Ulusal Demokrasi Birlii (NLD) hkmetini devirerek ynetime el koymas ve bar protestolarn kanl ekilde bastrlmasnn ardndan ASEAN lkeleri, krizi sonlandrmaya ynelik baz abalara nclk etmiti.ASEAN yeleri, lkedeki durumun yeniden istikrara kavuturulmas iin ortaya konulan 5 maddelik planda, iddetin derhal durdurulmas, insani yardma olanak salanmas, taraflar arasnda diyalog balatlmas, ASEAN zel temsilcisinin arabulucu rol stlenmesi ve zel temsilcinin lkeyi ziyaret ederek tm taraflarla grmesini nermiti.Askeri ynetimin, lkedeki diyalog ve gerilimi azaltma vaatlerini yerine getirmemesi ve siyasi krizin zm iin atanan ASEAN zel Elisi Erivan Yusuf’un devrik lider Suu ii ve dier tutuklu isimlerle grmesinin engellenmesi nedeniyle zme ynelik abalar sonusuz kalmt.Askeri cuntann lideri General Min Aung Hlaing, Suu ii ile mzakerelere balamay vadetmi fakat daha sonra anlamaya uymamt. ASEAN bunun zerine General Min ve cunta hkmetini, zirve toplantlarna katlmaktan men etmiti.- GNEY N DENZ’NDE N LE FLPNLER ARASINDAK GERLMLER
te yandan zirvede ye lkelerin hem kendi aralarnda hem de in heyetiyle yapaca grmelerde egemenlik ihtilaflarna konu olan Gney in Denizi’ndeki gelimelerin ele alnmas bekleniyor.in ile Filipinler arasnda ihtilafl Scarborough S, kinci Thomas S ve Sabina S evresinde son aylarda gemilerin arpmasna varan srtmeler yaanyor. te yandan Vietnam, bu hafta in Sahil Gvenliinin Vietnaml balklara ynelik engellemesinden rahatszln dile getirdi. Pekin ynetimi, son dnemde Malezya, Endonezya ve Brunei Sultanl’nn mnhasr ekonomik blgesi olan sulara da devriye gemilerini gnderiyor.in, ilk kez 1947’de yaymlad haritayla Gney in Denizi’nin yzde 80’inde egemenlik iddiasnda bulunuyor. Bata Paracel ve Spratly Adalar olmak zere blgedeki adack, resif, kayalk ve deniz bentleri zerindeki egemenlik ihtilaflar zaman zaman gerginliklere yol ayor.in’in ihtilafl adalarda askeri sler ina etmesi ve sivil gemi filolarn uzun sreli bulundurmasna blge lkelerinin yan sra ABD de kar kyor.Lahey’deki Daimi Tahkim Mahkemesi (PCA), 2016’da Filipinler’in bavurusuyla verdii kararda, in’in, Gney in Denizi’nde tek tarafl egemenlik taleplerinin yasal olmadna karar vermiti.- “ASEAN’IN MERKEZL”
ASEAN’n, kurucu yeleri Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler ve Singapur’un yan sra Brunei, Vietnam, Laos, Kamboya, Myanmar ve Dou Timor olmak zere 11 yesi bulunuyor. Papua Yeni Gine de rgte tam yelik srecinde yer alyor.rgtn nclk ettii blgesel btnlemenin Gneydou Asya’da kalknmann ve refahn geliimi asndan kilit nemde olduu tm taraflarca kabul ediliyor.Blgede nfuz mcadelesi ierisinde olan byk gler dahil tm lkeler, her frsatta Asya-Pasifik blgesinde “ASEAN’n merkeziliine” desteini dile getiriyor.
