Ak kaynaklar zerinden yaplan aratrmaya gre saatte ortalama 97 siber su maduru ile karlalmaktadr. Bu durum her 37 saniyede bir siber su maduru olduunu gstermekte, siber tehditlerin ne kadar yaygn olduunu ve acil mdahale gerektiren bir sorun oluturduunu aa karmaktadr. Devletlerin gl siber gvenlik nlemlerine ve stratejilerine sahip olmas ulusal gvenlii ve kamu dzenini idame ettirmesinin yannda siber tehditlere kar etkili savunma gelitirmeleri iin bir zorunluluktur.
Do. Dr. brahim rdem/ Siyaset Bilimci
Bilgi ve teknolojinin hzl bir ekilde yaylmasna imkn tanyan kreselleme olgusu dnyann hemen hemen her yerinde yeni teknolojilere kolay eriim olanan beraberinde getirmi ve yeniliki gelimeleri tevik etmitir. Kresellemenin iktisadi, sosyal ve politik boyutlarndaki farkllklar lkelerin teknoloji benimseme dzeyini her ne kadar etkilese de iinde bulunduumuz dijitalleme a hayatmz ve toplumlar benzeri grlmemi bir hzla deitirmektedir. Bilhassa son yllarda yaanan Kovid-19 pandemisi dijital uygulamalarn ve hizmetlerin artmasn tetikleyerek toplumlarn yeni teknolojileri hzl adapte edebilme yeteneini artrmtr. Dijital teknolojiler sosyo-ekonomik hayatn ayrlmaz bir paras ve mevcut durumda kamu politikasnn temel belirleyici dinamiklerinden birisi olarak nem kazanmtr. nmzdeki yllarda da dijitalleme gerek bireyler ve toplumlar gerekse de devletler zerinde derin etkiler yaratmaya devam edecektir. Dijitalleme; eitimden sala, finanstan iletme sektrne, medyadan gvenlie kadar dnyay farkl alardan yeniden ekillendirerek geleneksel snrlarn tesinde yeni frsatlar ve zorluklar ortaya karmaktadr.Dijitalleme fiziksel snrlar ve toprak btnl zerine ina edilen klasik egemenlik anlaynn yeniden sorgulanmasn beraberinde getirmitir. Savalar veya uluslararas antlamalarla izilen, siyasi bir yapy resmeden snr hatlarnn ya da meknsal alanlarn ald yeni bir dnya dzeni ortaya karmtr. Devletlerin ulusal snrlarnn yannda egemenliklerini dijital mecrada da gz nnde bulundurmalarn, ‘siber vatann’ gvenliinin salanmasnda egemenliklerini dijital alar zerinden yeniden tanmlamalarn zorunlu klmtr. Dijitalleme, egemenliin yeni bir boyutu olan ‘dijital egemenliin’ ykseliini beraberinde getirmitir. Klasik egemenliin snrlar dijital an gereksinimleri kapsamnda yeniden yorumlanarak, yeni bir g dinamii olarak dijital egemenlik kavram n plana kmtr. Dijital egemenlik; uluslararas politikann temel aktrlerinden birisi olan devletlerin dijital dnyada bamsz ekilde karar alma, dzenleme yapma, diplomasi yrtme; dijital altyap, teknolojileri ve verileri zerinde egemen olabilme durumudur. Bir devletin dijital egemenliini srdrebilir klmas iin ise siber gvenlik tehditlerine kar hazrlkl olmas, etkili bir siber gvenlik stratejisi gelitirmesi gerekmektedir. nsan hayatn pek ok adan kolaylatran, dijital aralar yardmyla hzl, verimli ve etkin kamu hizmet sunumunu gelitirmeye imkn salayan dijitalleme ayn zamanda dijital mecraya olan gveni sarsabilmekte, dijitallemeden elde edilen kazanmlara glge drebilmektedir. Kamu hizmetinin grlmesini salayan devlet idarelerine ynelik siber saldrlar; verilere yetkisiz eriim, veri szdrma, halis olmayan niyetle veri trafiini izleme vb. gibi yntemlerle gerekletirilen siber casusluk faaliyetleri, a ve mahremiyet ihlalleri, dijital medyada yrtlen dezenformasyon ve alg operasyonlar, yapay zekann kt niyetli kiilerce kullanlmas ve etikle ilgili dourduu sorunlar siber gvenlie ynelik ciddi tehditler barndrmaktadr. Devlet dzeyinde siber gvenlik her trl siber gvenlik tehditlerine ve risklerine kar devletlerin krlgan olmamasn ifade etmektedir. Ulusal gvenlik politikasnn nemli bir bileeni olan siber gvenlik bilgi teknolojilerine, bilgisayar sistemlerine, devletin kritik alt yaplarna, devlet bilgilerine, vatandan verilerine ynelik gerekli gvenlik nlemlerinin alnmasn, bir tehdit ya da saldr ile kar karya kalndnda ivedi olarak mdahalede bulunmay ve srekli iyiletirmeyi iermektedir. Saatte 97 madurAk kaynaklar zerinden yaplan aratrmaya gre saatte ortalama 97 siber su maduru ile karlalmaktadr. Bu durum her 37 saniyede bir siber su maduru olduunu gstermekte, siber tehditlerin ne kadar yaygn olduunu ve acil mdahale gerektiren bir sorun oluturduunu aa karmaktadr. Devletlerin gl siber gvenlik nlemlerine ve stratejilerine sahip olmas ulusal gvenlii ve kamu dzenini idame ettirmesinin yannda siber tehditlere kar etkili savunma gelitirmeleri iin bir zorunluluktur. Gelimekte olan lkeler gelimi lkelere kyasla siber saldrlara kar daha savunmasz kalabilirken, gelimi lkeler ise siber sulular asndan daha ok hedef konumundadr. nk siber su faillerinin gelimi teknolojiye, alt yapya, nemli ekonomik kaynaklara sahip, geni siber a yapsn bnyesinde barndran gelimi lkelerden byk mali kazanlar elde etme arzusu gelimi lkeleri gelimekte olan lkelere gre suun ilenmesi asndan daha cazip hale getirmektedir. ster gelimi lkeler olsun ister gelimekte olan lkeler olsun devletler siber vatanda bir taraftan kendi varlk alann ve kapasitesini glendirmeli, sunduu hizmet ve rettii politikalarn gvenliini temin etmeli, dier taraftan da vatandalarnn ‘dijital kiiliini’ muhafaza altna almaldr. Siber gvenliin tesisinde siber sular ve sulularla mcadele etme yannda kritik alt yaplarn gvenliinin salanmas, siber gvenliin ulusal gvenlik stratejilerine dahil edilmesi, sua kar dayankll artrmak iin gerek lke iinde eitli kurum, kurulu ve zel sektr organizasyonlar arasnda gerekse de snr tesi ve sektrler aras i birliinin salanmas yoluyla ynetiim esasl bir yaklam gelitirilmesi ve olabildiince lke iinde yerli teknoloji kullanmnn zendirilmesi ve gelitirilmesi hayati nem tamaktadr. stihbarat faaliyetleri srecinde toplanmas ve analiz edilmesi gereken bilgi ve veriler farkl uzmanlk alanlarndan elde edilmektedir. Bununla birlikte eitli kaynaklardan tedarik edilen bilgi ve verilerin teyidinin yaplmas, risk ya da tehdit barndran herhangi bir konunun kapsaml olarak deerlendirilmesi iin farkl istihbarat trleri ile karlalmaktadr. Bu trlerden birisi de kaynana gre istihbarat trlerinden olan teknik istihbarattr. Teknik istihbarat; sinyal istihbarat, iletiim istihbarat, yabanc enstrmantasyon sinyalleri istihbarat, grnt istihbarat, lm istihbarat ve siber istihbarat gibi istihbarat alanlarn iermektedir. Gl diren iin gl istihbaratSiber gvenliin domino talarndan olan siber istihbarat; siber alandaki riskleri, tehditleri, frsatlar belirleme, gvenlik aklarn takip etme, ngrme, bilgi toplama ve bu bilgileri datma faaliyeti olarak nitelendirilmektedir. Siber istihbarat esasnda siber gvenliin en nemli unsurlarndan birisidir. nk siber istihbarat bilgi sistemlerine veya operasyonlara ynelik saldrlara etkili bir ekilde karlk vermeyi, siber saldrlardan korunmay ve siber saldr durumunda gl diren gstermeyi mmkn klmaktadr. Siber tehditlerle ulusal ve uluslararas arenada baa kmada siber gvenlik ynetiminin ayrlmaz bir parasdr. Bu nedenle devletlere den sorumluluk dijitallemeyle beraber kar karya kalnan risk ve tehditlerin srekli olarak gzden geirilmesi, kapsaml stratejiler ve kamu politikalar retilmesi, siber saldrlara ynelik mdahale kapasitesinin artrlmas, yeni gelien teknolojilere duyarllk ve uyum yannda, dijital teknolojilere entegre olmu nitelikli personel istihdamnn ve eitiminin salanmasdr.Trkiye, siber gvenliini salamaya ynelik son yllarda ciddi admlar atmtr. Bu kapsamda 2020-2023 yllarn kapsayan Ulusal Siber Gvenlik Stratejisi ve Eylem Plan hazrlanm; teknolojik ilerlemelerin yansmalar, siber tehditlerde ortaya kan eilimler, ulusal ihtiyalar ve uluslararas uygulamalar gz nnde bulundurularak hedefler belirlenmitir. Trkiye’nin 2023 vizyonu erevesinde belirledii belli bal hedefler; kritik alt yaplarn gvenliinin 7/24 salanmas, operasyonel gereksinimler erevesinde yerli ve milli teknolojinin tatbiki, proaktif ve btncl siber savunma anlaynn srdrlebilir hale getirilmesi, kayna ve hedefi yurt ii olarak belirlenmi veri aknn tabii olarak yurt iinde kalmasnn salanmas, AR-GE almalarnn yerli, milli rn ve hizmetlere odaklanmas, siber uzayn toplumun geneline yaylarak gven ierisinde kullanlmas, siber gvenlik alanna ynelik projeler vastasyla bu alanda uzmanlamak isteyen kiilere destek salanmas, siber gvenlik alannda eitimlere nem verilmesi, gerek yurt iinde gerekse yurt dnda eitli paydalarla siber gvenliin gelitirilmesi konusunda ibirliinin salanmas, siber su faaliyetlerinin minimize edilmesi ve siber sularn caydrc hale getirilmesi olmutur. 2017 ylnda kamu kurum ve kurulular, zel sektr ve akademik camiann i birliinde gndeme gelen, 2018’de ise faaliyete geen, Savunma Sanayii Bakanl ve Dijital Dnm Ofisi Bakanlnca desteklenen Siber Gvenlik Kmelenmesi projesi siber gvenlik ekosisteminin gelitirilmesi ve siber gvenlie ynelik etkili nlemlerin alnmas amacyla ortaya kmtr. 2013-2014 Ulusal Gvenlik Stratejisi ve Eylem Plan kapsamnda ise siber olaylara ynelik gerekli nlemlerin alnmas ve eitli aktrlerle ibirliinin glendirilmesi amalanmtr. Bu ama dorultusunda Bilgi Teknolojileri ve letiim Kurumu bnyesinde Ulusal Siber Olaylara Mdahale Merkezi (USOM) kurulmu ve ayn eylem plan erevesinde kamu kurum ve kurulular bnyesinde Siber Olaylara Mdahale Ekipleri (SOME) oluturulmutur. 2012 ylnda ise siber gvenlie ilikin politika, strateji ve eylem planlarn onaylamak, uygulanmasn ve koordinasyonunu salamak zere Siber Gvenlik Kurulu kurulmutur. Trkiye, dijital egemenliini her geen gn daha da salamlatrp, siber tehditler karsnda bamsz savunma mekanizmas gelitirmektedir. Savunma sanayii ve haberleme alannda, akll ehirlerin inasnda, biyoteknoloji ve genetik alanlarnda yerli teknoloji zerine ina edilmi uygulamalar hzla yaygnlamaktadr. Trkiye tarafndan atlan bu admlar tek bana ulusal balamdaki siber gvenliin tesisi iin nem arz etmemekte, ayn zamanda uluslararas arenada siber gvenlik mimarisinin geliimi asndan da nem tekil etmektedir. Dijitalleen ada Rumeli Hisar’nn, Anadolu Hisar’nn, Kilitbahir Kalesi’nin, imenlik Kalesi’nin grd gvenlik ilevi yerini siber gvenlie brakmtr. Nasl ki tarihte devletler birbirlerinin kalelerini drerek savalarda dierlerine kar stnlk kurmularsa, gnmzde de devletler aras stnlk mcadeleleri siber gvenlik kaleleri zerinden ekillenmektedir. Dolaysyla siber gvenlik zrhlarn, savan yeni cephesi olan dijital kalelerini glendiren lkeler yeni an ykselen gleri olacaktr.
