Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Gelişen teknoloji iletişim ağını hızlandırmış ve yazılı, sesli, görsel iletişim gibi türlerle zenginleştirmişti. Bu teknoloji öncesinde iletişimin neredeyse tek yolları ise telgraf ve telsizdi. Günümüzde çok popüler olan sosyal medyanın olmadığı günlerde ‘chat’ yapmak yani sohbet etmek ancak doğru radyo frekansını yakaladığınızda dönemin sohbet grupları olan amatör telsizcilerin arasına katıldığınızda mümkün olabiliyordu. Türkiye’de yasak olan telsiz sohbetleri 1985 yılında Turgut Özal’ın adımlarıyla özgürlüğe kavuştu. Bu adımla birlikte pek çok amatör telsizci, canlarının istediği her an kendine bir sohbet arkadaşı bulabiliyordu. Bunun için telsizciler, radyo dalgaları arasında gezintiye çıkıyordu. 2000’li yıllara gelindiğinde ise durum çok daha farkla bir hale evrildi.
Milenyum’a adım atılmasıyla birlikte hiçbir altyapıya sahip olunmadan radyo dalgalarıyla iletişim kurabileceğiniz pek de fazla kişi kalmadı. ABD’de yaşayan ve yaklaşık 5 bin abonesi olan bir Youtube kanalına sahip olan Doug adlı bir adam ise birçok kişiyi şaşırtarak kendine radyo dalgaları arasında dünyanın, hatta evrenin en ilginç sohbet arkadaşlarından birini buldu.DÜNYADAN EVRENE: SESİMİ DUYAN VAR MI?Amatör telsiz meraklısı Doug, 6 Temmuz 2023’te Youtube hesabına yüklediği videoyla bir anda herkesin dikkatini çekti. 800 binden fazla kişi tarafından izlenen video, dünyanın dört bir yanındaki haber sitelerinin manşetinde yer aldı. Doug’ın yaptığını ilginç kılan şey, yayınladığı videoda FM uyduları ve ISS tekrarlayıcısı üzerinden çok sayıda sesli ve APRS (gerçek zamanlı dijital iletişimi için amatör telsiz tabanlı bir sistem) bağlantısı kurmasıydı. Hep bir astronotla konuşmak istediğini söyleyen Doug, sonunda hedeflediği şeyi başardı ve o anlarda görev başında olan NASA astronotu Warren Woody Hoburg ile iletişime geçti. Woody Hoburg, Artemis Programı kapsamında 2024’teki Ay görevi için Aralık 2020’de seçilen 18 NASA astronotundan biri. Daha önce Boeing’de ürün geliştirme alanlarında çalışan mühendis ve astronot, asıl adıyla Warren Woodrow, uzun yıllardır bir astronotla telsiz kullanarak konuşmak isteyen Doug’ın yakaladığı radyo frekansına cevap verdi. Doug’ın selamını ve çağrısını duyduğunda ise Woodrow’un cevabı ‘Gemiye hoş geldin’ oldu. Tıpkı babaları gibi Doug’ın oğlu ve kızı da telsiz kullanarak astronotlarla görüşmüştü.UZAYLA İLETİŞİM KURAN İLK TÜRKGerçekleştirdiği çocukluk hayaline rağmen Doug, astronotlarla konuşan ilk insan değil. Telsiz kullanarak astronotla konuşan ilk Türk Telsiz ve Radyo Amatörleri Cemiyeti (TRAC) Genel Başkan Yardımcısı Ali Rıza Özsaran, bu görüşmeyi 2005 yılında gerçekleştirdi. 1985 yılından beri telsiz kullandığını belirten Özsaran, telsizle görüşmenin kendisi için bir hobi olsa da hep sınırları zorlayarak daha uzaklarla görüşmeyi hedeflediğini söyledi. Özsaran, aldığı en güzel yeni yıl hediyesinin bu hayali sayesinde geldiğini de vurgulayarak astronotla telsiz kullanarak görüşen ilk Türk olmasını sağlayan hayalini şöyle anlattı:”2003 yılında uzay kampında başlayan uzay merakı bana uluslararası uzay istasyonunu takip etmemi sağladı. 2005 yılında NASA astronotu bir açıklama yaptı ve uzaydan dünyadaki amatör telsizcilerle iletişime geçeceğini duyurdu. Bunu duyunca çok heyecanlandım ve sistemlerimi ayarladım, duyuru zamanında tam üzerimizden geçerken 30 Aralık 2005 günü astronot ile görüşme sağladım. Çok heyecanlandım. Astronotun yeni yılını kutladım, o da benim yeni yılımı kutladı. Ben de böylece en güzel yeni yıl mesajını uzaydan aldım.”
SIRADAKİ HEDEF TÜRK ASTRONOTLA KONUŞMAKTelsize ilgi duyduğu ilk günden itibaren 12 farklı astronotla tanıştığına dikkat çeken Ali Rıza Özsaran, sıradaki hedeflerinin tarihe not düşülmesi gereken bir ‘ilk’ olabileceğinin altını çizerek şu isteğini de dile getirdi: “2023 yılında Cumhuriyet’in 100’üncü yılında Sarnıç Şehit Uzman Çavuş Egemen Yıldız Ortaokulu öğrencilerimizi de astronotla görüştürdüm. Halen uzay çalışmalarını takip ediyorum. Dünyanın 6 kıtası ile telsizle görüştüm, uzaklık rekorum 18 bin 400 kilometre. Şimdiki projemiz ise 17 Ocak’ta uzaya gidecek Türk astronot Alper Gezeravcı ile görüşme gerçekleştirmek. Buradan ona ve yetkililere çağrı yapmak istiyoruz. 3 bin 500 üyesi olan Türkiye’nin en büyük telsiz cemiyetiyle de böyle bir organizasyon yapılarak tarih sayfasına not düşülmesi ve ilk uzay seferinin ölümsüzleşmesini bekliyoruz.” Arada herhangi bir kablo bağı bulunmadan, noktadan noktaya radyo dalgalarıyla ses ve data sinyalleri taşınır. Alıcı telsiz radyo sinyallerini alarak sese dönüştürür. Her telsiz belirli bir frekans aralığında çalışır. Bağlantıya geçmek istediğiniz kişiyle aynı frekansta bulunmanız gerekir. Her ülkede frekans aralıklarını belirleyen kurumlar vardır. Türkiye’de bu kurumun adı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’dur. Telsiz cihazları, genel olarak bir istasyonun gönderme yapması sırasında diğerinin dinlemede bulunması esasına dayanarak çalışır. Simplex haberleşme olarak tanımlanan bu yöntemde, her iki istasyon aynı frekansı kullanır. Aynı anda iki istasyonun konuşması ise, iki farklı frekansın kullanılmasıyla olasıdır ve “duplex haberleşme” olarak anılır. 27 MHz bandında kullanılan “halk bandı” (citizen band) telsizlerde lisans gerekmezken, amatör telsiz kullanmak için her ülkede olduğu gibi Türkiye’de de ehliyet almak zorunludur.DEPREMDE HAYAT KURTARACAK TEK İLETİŞİM ARACITelsizler özellikle deprem sonrası da kullanılan iletişim araçları olarak öne çıkıyor. Tüm baz istasyonları çöktüğünde ya da kullanılamaz haline geldiğinde deprem bölgesindeki kişilerle de iletişim kesilmiş oluyor. Telsizler ise bu gibi durumlarda iletişimin kurulabilmesini sağlıyor. Ali Rıza Özsaran’ın verdiği bilgilere göre 350 kişilik ekiple, 6 Şubat 2023’teki Kahramanmaraş depremlerinde de iletişimi sağlamak amacıyla bölgeye gidilmişti. Gazi Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi ve Afet Yönetimi Uzmanı Doç. Dr. Bülent Özmen de deprem ve afet anında telsiz iletişiminin önemini 6 Şubat depremlerini örnek göstererek açıkladı:”Deprem ve diğer afetler sırasında arama-kurtarma çalışmaları, acil yardım ve müdahale çalışmalarının etkin bir şekilde yapılabilmesi için iletişim çok önemli. Özellikle arama-kurtarma ekiplerinin birbirleriyle ve afet yönetimi merkezleriyle iletişimlerini sürdürmek için güvenilir telsiz iletişim sistemlerine ihtiyacı oluyor. Elektriğin kesildiği, internet bağlantısının olmadığı veya telefon şebekelerinin çalışamaz geldiği durumlarda telsizlerin önemi çok daha artıyor. 6 Şubat 2023’teki Kahramanmaraş depremlerinde de elektriğin kesildiği, internet bağlantısının olmadığı veya telefon şebekelerinin çalışamaz hale geldiği noktada tüm arama kurtarma ekipleriyle iletişim, telsizler yardımıyla yapılmaya çalışıldı. Bu nedenle deprem başta olmak üzere birçok afet sürecinde her zaman telsize ihtiyaç oluyor.”
