İstanbul’un Kiralık Yat ve Tekne Sektörü Kaos İçinde: Tonoz Sorunu ve Çözüm Arayışları İstanbul Boğazı, son yıllarda birçok kiralık yat ve tekneye ev sahipliği yapıyor. Ancak sektör, yıllardır çözülmeyen kayıt dışı tonoz yani tekne bağlama sorunuyla boğuşuyor. Sektör temsilcileri, bir gecede bir tonoz atarak adeta bir gecekondu gibi ticari yatların bağlanabildiğini söylüyor. Türkiye, yaklaşık 6 bin adet ticari tekne filosuna sahip. Bunların yarısından fazlası güney illerinde konaklama, yüzme turu ve mavi tur hizmeti sunan teknelerden oluşuyor. Bu teknelerin yıllık yaklaşık 600-800 milyon dolarlık bir işlem hacmi bulunuyor. İstanbul’da ise 300’ü aşkın ticari yat/tekne hizmet veriyor. İstanbul’da bulunan bu teknelerin Türkiye’ye yıllık kiralama döviz girdisi ise 40 milyon doları aşıyor. Sektörün Türkiye ekonomisine sunduğu döviz girdisine rağmen ciddi sorunlarla boğuştuklarını belirten Deryachting Yönetim Kurulu Başkanı Derya Özkan, “İstanbul Boğazı’nda bağlanan tüm ticari tekneler illegal durumda bağlı. Sektörde yönlendirme ve çözüm yok” diyor. BEBEK, ARNAVUTKÖY, KURUÇEŞME, HALİÇ Posta’dan Hülya Çaylak’ın haberine göre, İstanbul Boğazı’nda Bebek, Arnavutköy, Kuruçeşme ve Haliç gibi deniz kenarı bölgelerde bağlanan teknelerin aslında hiçbirinin herhangi bir bağlama kaydı olmadığını anlatan Özkan, “Kiralık yat ve tekne sektörünün en büyük sorunu tonoz yani teknelerin bağlanması. Denize beton atan biri, bir zincir bir şamandıra ile burası benim yerim” diyebiliyor. Hatta bu yeri kiraya verip kira bile alabiliyor. Kim nereyi bulursa oraya teknesini bağlıyor ve bu nedenle ciddi şiddet olayları yaşanıyor” diye konuştu. YENİ BİR MARİNA YAPILABİLİR Kiralık tekne ve yatların İstanbul’daki Kalamış, Ataköy gibi özel marinalara gitme şanslarının olmadığını anlatan Özkan, “Çünkü kiralama yapanlar için o marinalara gidip gelmek boğaza uzaklığından dolayı daha fazla yakıt yakılmasına neden oluyor ve maliyeti artırıyor. Yani marinalardaki fiyatları da ticari tekne sahiplerinin karşılama ihtimali yok. Bu nedenle bizim talebimiz, halihazırda İstanbul’da kiralık teknelerin bağlandığı yerlerin devlet kontrolünde bir marinaya dönüşmesi. Araçlarımızı bile yanlış yere park ettiğimizde ceza kesilirken bu kayıt dışı park etmenin de önüne geçilmesi gerekiyor” dedi. ELEKTRİK VE SU DA OLMUYOR Tekne bağlanan yerlerin kaçak olmasından ötürü elektrik ve su sorunu da yaşandığını anlatan Özkan, şöyle konuştu: “Bizler tüm bu sorunun çözülmesini, sadece kiralık teknelere özel yapılan marinalarda kira ödeyerek elektrik ve sudan faydalanabilmeyi, güvenli bir şekilde misafirlerimizi yatlarımıza alıp bırakabilmeyi istiyoruz” dedi. Tonozların aylık kiralama fiyatlarıyla ilgili de bilgi veren Özkan, “Boğaz kenarındaki tonozun aylık kirası 25 bin lira, ayrıca satılmak istenirse de 1-1.5 milyon liraya evraksız hiçbir hakları olmadan elden ele satabiliyorlar” diye belirtti.
ÖNE ÇIKAN VİDEO SEKTÖR 3-4 KAT GELİŞEBİLİR Sektörün gelişmesi için destek olunması gerektiğini vurgulayan Özkan, şöyle devam etti: “Örneğin, İstanbul’da sadece ticari yatların olduğu, misafirlerin oradan güvenle inip binebildiği büyük bir marina yapılmış olsaydı sektörümüz gelişirdi. Yani ticari yatlarımızı bağladığımız yerlerin yasallaştırılması durumunda veya İstanbul Boğazı’nda büyük bir marina projesi yapıldığında yatlarımızı güvenli şekilde bağlayıp sektörümüzü 3-4 katı daha güçlü bir duruma getirebileceğiz. Sırf bu sorunlar çözülmediği için insanlar bu işe yatırım yapmak yerine gidip tarla/arsa alıyor.” USTA AZ OLDUĞUNDAN BAKIMI PAHALI Sektörün bir diğer sorununun tadilat ve bakım işleri olduğunu belirten Özkan, “Sektörde işini doğru yapan bir usta bulmak çok zor. Ayrıca konusunda uzman servisler de çok az olduğu için fiyatları yüksek tutuyorlar” dedi. Tekne kiralama fiyatlarıyla da ilgili bilgi veren Özkan, geçen sene kiralama fiyatı 2 bin lira olan bir yatın, bu yıl 3-4 bin liraya kiralanabildiğini anlatarak, “Bunu yıllık bakım, artan yakıt fiyatları ve personel giderlerindeki artış etkiledi. 2 saatlik bir boğaz turunda ise ortalama modelde bir ticari yat için 6-8 bin lira talep ediliyor. Yarım gün süren yüzme turlarında ise 25-30 bin lira bandında tekneler kiralamak mümkün” dedi. KAPTAN MAAŞLARI 45 BİN TL’DEN BAŞLIYOR Sektörde kalifiye eleman sorunu olduğunu da anlatan Derya Özkan, “Kaptan ve yetişmiş personel açığı had safhada. Çünkü yeterli eğitimli kaptan ve tecrübeli usta gemici bulamıyoruz” dedi. Kaptanların maaşlarından da bahseden Özkan, “Kiralama teknesinde çalışan kaptanlar 45-70 bin lira arasında maaş alıyor. Yabancıların özel teknelerinde çalışanlar ise 1.500 Euro ile 3 bin 500 Euro arasında alıyor. Gemiciler yani kaptanlara yardım eden miçolar da 25 bin lira ile 45 bin lira arasında maaş alıyor” diye ekledi. ‘DEĞNEKÇİ DİYEBİLECEĞİMİZ KİTLELER VAR’ İstanbul Yolcu Taşıyan Deniz Dolmuş Nakil Vasıtaları Esnaf Odası Başkanı Abdurrahman Akardaş da konuyla ilgili şunları söyledi: “İstanbul’un belirli sahil kesiminde neredeyse ‘değnekçi’ diyebileceğimiz kitleler var ve kayıt dışı gemi bağlıyorlar. Bu sorun özellikle son yıllarda turistlerin ticari teknelere olan ilgisinin artmasıyla birlikte daha da fazlalaştı. Resmen bir tekne alan, sahilde bulduğu yere tonoz atarak ‘Burası benim’ diyebiliyor yani adeta gecekondu gibi. Ve vergi vermeden yolcu taşıyarak para kazanıyorlar. Üstelik bu yerleri 50-100 bin liraya kiraya veren de var. Öte yandan bu kişiler İstanbul Boğazı gibi tehlikeli bir yerde tecrübesizce gemi, tekne kullanıyorlar.”
