KAYNAKHürriyetTıbbi adıyla “KAROTİS ARTER HASTALIĞI”, pratikteki adıyla “ŞAHDAMARI TIKANIKLIĞI” önemli ve yaygın bir orta ve ileri yaş sağlık sorunudur. Hatırlayalım: Geçtiğimiz yıllarda rahmetli Deniz Baykal’ı, geçtiğimiz aylarda rahmetli Metin Uca’yı bu hastalık nedeniyle kaybettik. Şimdi de kıymetli sanatçımız Kadir İnanır’ın gördüğü tedavi nedeniyle bize kendini yeniden -maalesef- hatırlattı ve adeta “Ben buradayım, dikkatli ve tedbirli olun” mesajı verdi. Peki, nedir, neden olur, belirtileri, sonuçları nelerdir ve nasıl önlenir bu sağlık problemi? İşte o önemli soruların yanıtları…KAROTİS ARTER HASTALIĞI NEDİR?Karotis damarları/şahdamarlarımız boynumuzun her iki yanında yer alan ve kalpten gelen oksijen ve besin yüklü kanı baş ve beyin bölgesine ileten hayat borularımızdır. Ne var ki zaman içinde en çok da orta ve ileri yaşlarda bu damarların içinde ve duvarında damar sertliği/ateroskleroza bağlı olarak duvar kalınlaşması ve sertleşmesi, plaklar/pıhtılar oluşmaya başlar. Sonuçta şah damarlarımızın iç duvarı daralır, beyin beslenemez ya da pıhtılardan kopan parçalar nedeniyle hasar görür.ŞAHDAMARINDAKİ O PLAKLAR NEDEN TEHLİKELİŞAHDAMARLARINDA oluşan o plaklar/pıhtılar damarları ciddi oranda daraltarak beyne giden kan akışını engelleyebilir. Ayrıca plak oluşumu damar duvarının yapısını bozup deforme eder, tehlikeli ve kopmaya müsait kan pıhtılarının/yağlı ve kararsız kopmaya hazır parçacıkların oluşmasına yol açabilir. Plaklardan kopan bu pıhtılar/parçacıklar beyni besleyen daha küçük damarları ani olarak tıkadıklarında ise ortaya geçici veya kalıcı felç hali, bellek bozukluğu ve daha tehlikeli bazı sonuçlar ortaya çıkacaktır.ŞAHDAMARI PLAKLARININ SEBEBİ NETemel sebep damar sertliği/aterosklerozdur. Normalde damarlarımız eğer sağlıklı iseler son derece esnektir ve adeta cilalanmış gibi pürüzsüz bir iç duvara sahiptir. Ne var ki bir taraftan ilerleyen yaşlar, yaşlanmanın getirdiği doğal yıpranmalar, diğer taraftan da farklı tıbbi sorunlar, organize çeteler ve bu sorunlara/çetelere yönelik dikkatsizliklerimiz nedeniyle şah damarları esnekliğini kaybedip sertleşir, hasar görür. Duvarlarında plaklar/pıhtılar oluşmaya başlar. Dilan Polat’ın kayınvalidesi de fenomen olma yolunda KİMLERİN ŞAHDAMARI DAHA KOLAY TIKANIR Sağlıklı yaşayan, genetik risklerini iyi yöneten sağlığını dikkatle izleyen ve gerekli tedbirleri zamanında alan, beslenmesine, uykusuna, egzersizine dikkat eden, sağlık problemlerinin çözümüne özen gösteren kişilerde şahdamarları kolay kolay sertleşmez, plak yapmaz ve tıkanmaz. Şahdamarlarını tıkayan temel nedenleri önem sıralarına göre alttaki sorunun yanıtında bulabilirsiniz.DAMAR DÜŞMANI ORGANİZE ÇETELERİN ÜYELERİ KİMLERBaşarılı İçişleri Bakanımız Ali Yerlikaya’nın emniyet güçlerimizle birlikte her gün bir yenisine diz çöktürdüğü organize suç şebekelerinin bir benzeri de damarlarımızı sertleştirmek üzere sağlığımızla oynayabiliyor. O çetenin elebaşılığını ise bana sorarsanız İNSÜLİN DİRENCİ yapıyor. Yardımcısı da SİGARA! Çetenin diğer üyelerine gelince…- Kan yağlarında dengesizlik: Özellikle yüksek trigliserid (150 ve üzeri), yüksek kötü kolesterol LDL (120 ve üzeri), düşük HDL kolesterol (50 ve altı)- Hipertansiyon problemi- Şeker hastalığı- Ürik asit yüksekliği- Bel çevresi genişlemesi/obeziteO PLAKLAR NE YAPARGenelde plaklarla tıkanan damarlarda oluşan bu sorun damar tamamen tıkanıncaya ya da o damarlardan kopan plaklar geçici veya kalıcı inme sorunlarına (geçici iskemik ataklar veya kalıcı felçler) yol açıncaya kadar herhangi bir belirti vermiyor. GEÇİCİ İSKEMİK ATAK durumlarında şahdamarındaki plaklardan kopan küçük pıhtılar nedeniyle beyindeki kan akışı geçici olarak kesiliyor. Doğal pıhtı eritme sistemleri sayesinde o küçük pıhtılar eritildiğinde inmeye benzeyen o ataklar birkaç dakika-saat içerisinde iyileşiyor, kişi normale dönüyor. Bazen de beyne atan o pıhtılar eritilemiyor, kalıcı bir felç hali ortaya çıkıyor. Daha da önemlisi o küçük pıhtıların yarattığı yaygın beyin beslenme bozukluğu ileri yaşlarda BUNAMAYA da sebep olabiliyor. ‘Türkiye’de bahar alerjisi vakaları giderek artıyor’ GEÇİCİ İSKEMİK ATAKLARIN İŞARETLERİ NELER- Baş dönmesi, dengesizlik.- Konuşma ve anlamada zorlanma hali.- Aniden oluşan görme problemleri.- Yüz, kol ve bacaklarda tek taraflı, ani güçsüzlük ve uyuşukluk.- Birden ortaya çıkan ciddi bir baş ağrısı.KALICI İNMENİN SONUÇLARI HANGİLERİEğer şahdamarından kopan pıhtı beyindeki herhangi bir damarı kalıcı olarak tıkarsa felç hali, konuşma ve görme problemleri uzun vadeli sakatlıklara hatta ölüme yol açabiliyor. Bu nedenle erken tedavi çok önemli. Özellikle ilk saatler tıbbi müdahale için altın değerindeki zaman dilimleri.ŞAHDAMARI PLAKLARI NASIL ÖNLENİREğer şahdamarındaki plaklar sorun yaratmadan erken dönemde tespit edilebilirlerse insülin direncinin kırılması, fazla kiloların verilmesi, sigaranın bırakılması, kan yağlarının ve şekerinin dengelenmesi, hipertansiyon sorununun çözümlenmesi, aspirin veya benzeri ilaçlarla kanın inceltilmesi gibi girişimlerle sorun kontrol altına alınabiliyor. Bu süreçlerdeki temel hedef ise “KAROTİS PLAK STABİLİZASYONU” olarak tanımlanıyor.DAMARIMDA PLAK VAR NE YAPAYIM?İsterseniz gelin bu soruyu daha önceki bir yazımdan alıntı yaparak yanıtlayayım:Damarlarda ateroskleroza bağlı her plak risklidir ama “yumuşak” ya da “kararsız” plak olarak bilinenleri çok daha tehlikelidir. Bu nedenle özellikle yumuşak/kararsız plak tespit edilenlerde yapılacak ilk iş tam anlamıyla bir “sıkıyönetim” değilse bile “olağanüstü hâl” durumu ilan etmektir. Beslenmeyi iyileştirmek, fazla kiloları vermek, egzersiz yapma alışkanlığı edinmek, ruhsal yaşamı düzenlemek; kandaki şeker, tansiyon, kolesterol, ürik asit, trigliserid yüksekliği gibi sorunlara müdahale etmek ve tabii ki eğer içiliyorsa sigarayı hemen o anda terk etmek ilk tedbirlerdir. Diğer taraftan bu plakları stabilize etmek, yani yırtılmalarını, kopmalarını önleyerek kopan yumuşak pıhtı parçalarının bir yerleri tıkamasını engellemek daha detaylı düşünmeyi, deneyim ve hasta-hekim işbirliğini gerektiriyor. Plak stabilizasyonu adı da verilen bu süreçlerde tabii ki kolesterol düşürücü statinlerden, kanı incelten asetil salisilik asit ve klopidogrelden, fibratlar ve kalbi sakinleştiren beta blokerlerden de faydalanmak gerekebiliyor.
