ngiliz ve Amerikan uaklarnn Kbrs’taki askeri sleri srail’e istihbarat salamak ve silah tamak iin kullanmas, Kbrs’n srail’in gvenliinde oynad rol gstermesi bakmndan son derece nemlidir. srail hkmetinin, Gney Kbrs ve Yunanistan’la son yllarda gelitirdii ilikilerin bir nedeni de Kbrs’n srail’in gvenliinde oynad roldr.
Dou Akdeniz’de kefedilen enerji kaynaklar, blge devletleri arasndaki ilikileri de derinden etkiledi. Enerji kaynaklarnn paylam, deniz snrlarnn belirlenmesi ve sondaj faaliyetleri gibi birok netameli konu baz devletleri kar karya getirirken baz devletleri de ortak enerji projeleri zerinden i birlii yapmaya yneltmitir. Bu srete srail ile Gney Kbrs Rum Ynetimi (GKRY) en dikkat eken lkeler olarak kabul edilebilir. Kbrs Cumhuriyeti’nin kurulduu 1960 ylndan 2000’li yllarn balarna kadar srail ile Rum taraf arasndaki ilikiler hem snrl hem de souk bir atmosferde ilerliyordu. 2000’li yllarn banda blgede kefedilen enerji kaynaklar, iki lke arasndaki ilikilerin niteliini ve mahiyetini ksa sre zarfnda kkl bir deiiklie uratt.Kbrs adas srail iin her daim stratejik ve jeopolitik adan nemli grlmtr. Bu balamda milli gvenlik, terrle mcadele, istihbarat paylam, askeri i birlii ve enerji gvenlii gibi hususlar, Kbrs’n srail’e salayabilecei avantajlar olarak sralanabilir. Bununla birlikte GKRY’nin Avrupa Birlii (AB) yesi olmasnn sunduu ticari, siyasi ve ekonomik frsatlar srail nezdinde Kbrs’n cazibesini artrmtr. Zaten Amerika Birleik Devletleri (ABD) Souk Sava boyunca srail-Kbrs ilikilerini iyiletirmek ve gelitirmek iin youn bir mesai harcamtr. 2004 ylnda GKRY’nin AB yeliini elde etmesiyle Avrupa Birlii de bu srece aktif destek vermeye balamtr. Bylece bir taraftan ABD’nin dier taraftan da AB’nin ortak karlara dayal diplomatik abalaryla srail ile GKRY arasndaki ilikiler hzl bir gelime srecine girmitir. uras ok ak ki ABD ile AB’nin ortak amac, srail ile Gney Kbrs’n birbirlerine stratejik olarak bal ve baml olmalarn salamaktr. Bu yzden blgesel bar, istikrar ve gvenlik emsiyesi altnda iki lke arasndaki etkileim ve i birlii tevik edilmitir.GKRY ile srail arasnda ortak enerji projeleri kapsamnda hzlandrlan ilikiler, gnmzde askeri sahay da kapsayacak ekilde geniletilerek glendirilmitir. Bilindii zere ngiltere’nin Kbrs’taki slerinin nemli bir grevi de srail’in gvenliini salamaktr. srail’in Gazze saldrlarn balatt 7 Ekim’den bu yana ABD ve ngiltere, srail’in Gazze’deki saldrlarn desteklemek iin Kbrs’taki ngiliz slerini aktif bir ekilde kullanarak srail’e bir taraftan istihbarat dier taraftan da silah destei sunmutur. ngiliz ve Amerikan uaklarnn Kbrs’taki askeri sleri srail’e istihbarat salamak ve silah tamak iin kullanmas, Kbrs’n srail’in gvenliinde oynad rol gstermesi bakmndan son derece nemlidir. srail hkmetinin, Gney Kbrs ve Yunanistan’la son yllarda gelitirdii ilikilerin bir nedeni de Kbrs’n srail’in gvenliinde oynad roldr.srail’in nfuz abalarsrail’in uzun yllardr Kbrs’n her iki kesiminde nfuz kurma abalar su gtrmez bir gerektir. Adann genelinde mlk edinme, nfus artrma, rgtlenme, siyasi ve ticari balar tesis etme gibi birok koldan adada varlk kurmaya alan srail’in politikalar ulusal ve uluslararas basnda da yer bulmu bir konudur. Tartmalarn bir ksm srail’in Kbrs’la kurduu ilikiyi “Vadedilmi Topraklar/Byk srail Projesi” erevesinde ele alrken bir ksm da Kbrs’n sunduu avantajl maddi koullar zerinden birtakm deerlendirmeler yapmaktadr. Ancak, yaplan tartmalarn tamamna yakn adadaki ngiliz sleri ile srail’in gvenlii arasndaki iliki balamnda srail’in Kbrs’la kurduu ilikiyi analiz etmeyi gz ard etmitir. uras ok ak ki srail, kurulduu gnden bu yana Kbrs’n gneyinde bulunan Arotur ve Dikelya slerinin varln desteklemitir. nk bu sler vastasyla ya ABD ya da ngiltere srail’e srekli askeri destek salamtr. Bundan dolay ABD, srail ve ngiltere bu slerin kapatlmasn talep eden siyasi grlere kar birlikte hareket ederek ya onlar pasifize etmilerdir ya da iktidar alanlarn kstlamlardr. Genel kabul gren gre gre, Kbrs’taki ngiliz sleri, ngiltere’nin blgedeki stratejik karlarn destekleme amacn tar. Bu, dorudur. Fakat ngiltere’nin blgedeki stratejik karlarndan en nemlisi, srail’in gvenlii meselesi imdiye kadar gz ard edilmitir. Dolaysyla ngiliz slerinin srail’in gvenliine sunduu stratejik destek pek fark edilmemitir. Halbuki Kbrs’taki ngiliz sleri sayesinde srail, istihbarat toplama, blgedeki deniz yollarn gzlemleme, izleme ve kontrol etme yeteneini glendirdii gibi en zor zamanlarnda slerden salad askeri destekle blgedeki askeri pozisyonunu da kuvvetlendirmitir. Maalesef bu ayrnt, Trkiye ve Kbrs’ta srekli skalanmtr. Yeni gvenlik araylarGnmzde srail’in Gney Kbrs’ gvenlik sarmal ierisine ekme stratejisiyle hareket ettii su gtrmez bir gerek. Bu dorultuda srail hkmetleri, bir taraftan Dou Akdeniz krizi zerinden piirilen “Trkiye tehdidi” ile Rum tarafn kendi yanna ekmeyi baarrken dier taraftan da “ran, Kuzey Kbrs’ terr iin kullanyor” iddiasyla Rum tarafn yeni gvenlik araylar zerinden kendine daha baml hale getirmektedir. Nitekim getiimiz gnlerde uluslararas medyada yer alan, “srail, Gney Kbrs’ta srail vatanda ve Yahudilere ynelik bir saldr giriimini nledi” eklindeki haberde, “zanllarn Trk tarafndan Rum tarafna getikleri” bilgisine yer verilmesi, yukardaki varsaymlar kuvvetlendirmektedir. Kald ki srail’in “Trkiye’den gelen tehdide” kar koyma kapsamnda Gney Kbrs’a Demir Kubbe hava savunma sistemini satmas srail’in bu yolda kat ettii mesafeyi gstermesi bakmndan bir hayli dikkat ekicidir. Burada gzden karlmamas gereken nokta ise srail ile Gney Kbrs arasndaki silah ticaretinin ABD ynetiminin getiimiz yl Kbrs’a silah satna ynelik Amerikan ambargosunu kaldrma karar sayesinde mmkn hale gelmesidir. Dolaysyla ABD’nin Kbrs’a ynelik silah ambargosunu kaldrma kararnn ardnda srail’in olma ihtimali olduka yksektir. Bu balamda yine, Gney Kbrs’n elindeki Rus tanklarn Ukrayna’ya devretmeye hazr olduunu bildirmesinin itici gcnn Rum ynetiminin srail’den Merkava tanklarnn satna ilikin ald sz olduu akllardan karlmamaldr.Peki srail neden Kbrs’a bu denli yakndan ilgi duyuyor? Ak kaynaklar ve tarihsel olaylar hesaba katldnda bunun ilk nedeninin blgesel gvenlik endieleri olduu sonucuna varlr. Fakat bu, basit, sradan bir geometrik muhasebe deildir. Anlald kadaryla srail, Kbrs’ta sahip olduu srail vatanda ve Yahudiler araclyla adada meru bir pozisyon elde etme peindedir. Bylece ada stnde meru bir gvenlik iddias ina ederek blgesel veya kresel g dengelerini etkileme niyetindedir. zellikle, ran ile KKTC arasnda kurduu “terr” ilikisi ve de Kbrs’ta artan Yahudi nfus zerinden Kbrs’n yeni “garantr” devleti olma amac tamaktadr.Gnmzde ya da yakn gemite, Trkiye’nin ya da KKTC’nin Gney Kbrs’n toprak btnlne ynelik herhangi bir tehdidi sz konusu deilken, “Kbrsl Rumlarn kendilerini Kbrsl Trkler ve Trkiye’nin tehdidi altnda blgesel bir aznlk olarak grme” kurgusu zerinden Gney Kbrs’n gvenlik mimarisini srail’e ina ettirme abas iyiden iyiye sorgulanmaldr. Bu, akas Gney Kbrs’ srail’e teslim etmektir. Dolaysyla srail’in gelecekte Kbrs’ta daha fazla “meru ve yasal” hak ve frsatlar salamak adna adadaki nfus ve mlkiyet varln artrmaya devam edecei iddia edilebilir. Bunun yannda “Trkiye tehdidi” ile “KKTC-terr ilikisini” gndemde tutmaya devam edecei sylenebilir. AB ve ABD’nin de Gney Kbrs’la ortak gvenlik emsiyesi kurmak iin srail’e aktif bir destek sunaca imdiden bellidir. Nihayetinde AB ve ABD, enerji tedarik zincirini gvence altna alma, kendi karlarna uygun bir ekilde blgesel deniz gvenliini artrma, Dou Akdeniz’de hakimiyet alanlarn glendirme ve Trkiye’nin etkinliini snrlama gibi jeopolitik ve jeostratejik nedenlerle srail’in Gney Kbrs zerinde nfuz kurmasn sakncal bir gelime olarak deerlendirmemektedir.[email protected]
