ORSAM Kuzey Afrika almalar Koordinatr Dr. Kaan Deveciolu, Trkiye’nin Afrika modelini ve Afrika lkeleriyle artan ibirliinin altnda yatan faktrleri AA Analiz iin kaleme ald.***Trkiye, savunma sanayi alannda kaydettii hzl ilerlemeyi Afrika’da stratejik bir avantaja dntrerek blgede nemli bir aktr haline gelmitir. TUSA tarafndan retilen T-129 ATAK helikopterlerinin Nijerya’ya teslimat ve bunun savunma ibirliine yansyan etkisi, bu ykselen gcn somut bir gstergesidir. Trkiye’nin Afrika’daki bu ykselii, sadece savunma sanayi ihracatyla snrl kalmyor; ayn zamanda eitim, teknoloji transferi ve gvenlik ibirlii gibi alanlar da kapsyor.- TRKYE’Y NE IKARAN DRT TEMEL FAKTRTrkiye’nin Afrika’da savunma sanayi alannda ne kmasn salayan drt temel faktre dikkat ekilebilir.
Bunlardan ilki, T-129 ATAK helikopteri, Bayraktar TB2 HA/SHA’lar, HRKU eitim uaklar ve zrhl kara aralar gibi yerli ve milli savunma rnlerinin Trkiye’yi uluslararas pazarda rekabeti bir konuma tamasdr.
kinci olarak Trkiye’nin Afrika lkelerinin finansal kstlamalarn gz nnde bulundurarak uygun finansman modelleri ve teknoloji transferi seenekleri sunduuna dikkat ekilebilir.
nc faktr, Trkiye’nin savunma sanayi rnlerinin terrle mcadele, snr gvenlii ve asimetrik savalar gibi Afrika’daki spesifik gvenlik ihtiyalarna ynelik tasarlanm olmasdr. ne kan drdnc husus ise Trkiye’nin Afrika ordularna ynelik eitim programlar ve teknik destekle ibirliini derinletirmesidir. Bu, yalnzca askeri ekipman satn deil, uzun vadeli stratejik ortaklklar da beraberinde getiriyor.Dier taraftan Trkiye’nin Afrika’daki savunma sanayi ibirlikleri Nijerya’nn tesine geerek Afrika’da Libya, Somali, Etiyopya, Tunus, Cezayir, Fas, Mali, Burkina Faso, Nijer ve ad gibi lkelere kadar uzanyor. rnein Trkiye, Libya’yla 2020 ylnda gelitirdii savunma ve gvenlik ibirliinin ardndan bu lkede greceli istikrarn salanmasna katk salamt. Ankara, Somali’de askeri eitim ss kurarak ve Somali ordusuna Bayraktar TB2 SHA’lar dahil olmak zere eitli ekipmanlar salayarak, Mogadiu ynetiminin terre kar savata ilerleme kaydetmesine destek olmutu. Dier taraftan Trkiye, son yllarda terr hareketlerinin younlat Sahel’deki Mali, Burkina Faso ve Nijer’e de desteini artryor. Dolaysyla Trkiye’nin Afrika’da glenen bu konumu, onu ktadaki dier aktrlerden ayran benzersiz bir imaja sahip olmasn salyor.- “TRKYE MODEL” VE KRESEL AKTRLERDEN FARKLILAAN YAKLAIMLARTrkiye, son yllarda Afrika ktasnda gelitirdii zgn politikalarla, geleneksel kresel aktrlerden farkl bir ortaklk modeli oluturdu. zellikle Fransa’nn etkisinin geriledii Bat Afrika’da ve stratejik neme sahip dier blgelerde Trkiye, kalknma odakl ve eit ortaklk prensibiyle yeni bir ibirlii paradigmas sunuyor. Bu yaklam, “Trkiye Modeli” olarak adlandrlabilecek bir yapya dnyor ve ktadaki lkeler iin alternatif bir ibirlii erevesi sunuyor.Trkiye, Bat ve Dou bloklarnn kar atmalarnn youn olduu blgelerde, “tarafsz ve yapc bir aktr” kimliiyle dikkat ekiyor. Afrika’da zellikle Bat’nn etkisinin geriledii ve in ile Rusya gibi aktrlerin etkinliini artrd bir dnemde Trkiye, dengeleyici bir rol oynuyor. Trkiye’nin ideolojik dayatmalardan uzak, pragmatik ve ihtiyalara odaklanan politikas, blge lkeleri tarafndan olumlu karlanyor. rnein Nijerya’da Trkiye’nin zellikle altyap yatrmlar, savunma sanayi ibirlii ve insani yardmlarla destekledii tarafsz politikas, blgenin istikrarna katk salyor. Bu, Trkiye’nin bir “g boluu” doldurma abasndan ziyade, yerel ihtiyalara ynelik yapc zmler sunma arzusunu yanstyor.Trkiye, Afrika lkeleriyle ilikilerinde yalnzca ekonomik kar odakl bir model izlemek yerine, uzun vadeli ve ok boyutlu ortaklklar kurmay hedefliyor. Trk birlii ve Koordinasyon Ajans Bakanl (TKA), Trk Kzlay ve Maarif Vakf gibi kurumlar araclyla ktada altyap destei, insani yardm ve eitim projeleri yrtlyor. Bu projeler, yalnzca ksa vadeli sorunlar zmekle kalmayarak ayn zamanda Trkiye’yi yerel halk ve ynetimlerin gznde “gvenilir bir ortak” haline getiriyor.Trkiye’nin Afrika’ya ynelik politikas, Batl ve dier kresel aktrlerin yaklamlarndan birok ynyle ayryor. Bu farkllklar, “Trkiye Modeli” olarak adlandrlabilecek zgn bir ibirlii paradigmasnn temelini oluturuyor. Bu anlamda Trkiye’nin Afrika lkelerine eit ortaklk prensibi, ihtiya odakl projeler gelitirmesi, kta lkelerinin bamszlna ve kapasite artrmna odaklanmas, smrgeci bir gemie dayanmayan tarihsel ve sosyo-kltrel balar, zgn bir ibirlii politikasnn zeminini hazrlyor. rnein Trkiye, Afrika lkelerinin d mdahalelere kar daha direnli olmalarn salamak iin savunma sanayi, eitim ve salk gibi alanlarda kapasite artrc ibirlikleri sunuyor. Nitekim Nijerya’ya yaplan T-129 ATAK helikopteri teslimat ve bu teslimatn operasyonel kapasite zerindeki etkisi, bu balamda nemli bir rneklik tekil ediyor.- JEOPOLTK REKABETTE YAPICI STRATEJTrkiye’nin Afrika’da sunduu model, zellikle Fransa gibi eski smrgeci glerle ve in gibi altyap yatrmlar zerinden nfuz salamaya alan aktrlerden farkllayor. Fransa’nn mdahaleci yaklamna karn Trkiye, Afrika lkelerinin egemenlik haklarna sayg gsteren bir iliki modeli benimsiyor. Dier taraftan in, Afrika’da sunduu krediler ve altyap projeleriyle genellikle “bor tuza” eletirileriyle karlayor. Trkiye ise daha esnek finansman modelleri ve teknoloji transferiyle, Afrika lkelerinin ekonomik bamszln destekleyen bir yol izliyor. Son olarak, Amerika Birleik Devletleri (ABD) ve Rusya, Afrika’daki faaliyetlerinde genellikle jeopolitik rekabeti nceleyerek yerel ihtiyalara daha az odaklanyor. Trkiye ise ktadaki askeri varln kalknma ve insani yardm faaliyetleriyle dengeliyor ve ktada “gvenlie katk salayan aktr” pozisyonuyla yapc bir strateji izliyor.Sonu olarak “Trkiye Modeli”, Afrika lkelerine kalknma, gvenlik ve bamszlk gibi temel hedefler dorultusunda eit bir ortaklk erevesi sunuyor. Nijerya gibi lkelerle gelitirilen ilikiler, bu modelin baarl bir ekilde uygulanabileceini gsteriyor. Trkiye’nin bu politikas, sadece ekonomik karlar zerinden deil, ayn zamanda yerel halklarn ihtiyalarna ynelik tasarlanan insani yardm ve kalknma projeleriyle ekilleniyor. Bu ise ktadaki dier aktrlerden farkllaan bir strateji olarak Trkiye’yi blgesel ve kresel lekte daha gl bir aktr haline getiriyor.[Dr. Kaan Deveciolu, ORSAM Kuzey Afrika almalar Koordinatrdr.]*Makalelerdeki fikirler yazarna aittir ve Anadolu Ajansnn editoryal politikasn yanstmayabilir.
