Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) internet sitesinde TCMB çalışanları Uzman Ahmet Duhan Yassa ve Yardımcı Ekonomist Barbaros Eriş tarafından hazırlanan bir analiz yayımlandı.
Analizde, enflasyonla mücadelede başarının, hanehalkı enflasyon beklentileri ve hizmet enflasyonunda iyileşmeyle yakından ilişkili olduğu belirtilerek, yakın dönemde hanehalkı enflasyon beklentilerindeki iyileşmenin piyasa katılımcılarına kıyasla gecikmeli gerçekleşirken hizmet fiyatlarındaki katılığın da enflasyondaki düşüşü yavaşlatan bir unsur olduğu vurgulandı.
İktisat yazınının, gerçekleşen enflasyondan hanehalkı enflasyon beklentilerine bir geçişkenlik olabileceğini gösterdiği kaydedilen analizde, şu ifadelere yer verildi:
“Özellikle gıda ve akaryakıt gibi ürünlerdeki fiyat artışları hanehalkının enflasyon beklentisini daha da yukarı taşıyabiliyor. Diğer yandan, yüksek enflasyon beklentileri de gerçekleşen enflasyonun belirleyicisi konumunda. Hanehalkı enflasyon beklentisi, tüketim eğilimini artırıcı bir unsur olarak mal ve hizmet enflasyonunu talep yönüyle etkileyebiliyor. Öte yandan, beklenen ve gerçekleşen enflasyon arasındaki bu iki yönlü ilişki, hanehalkının bazı hizmetleri arz eden kesim olması nedeniyle talebin yanı sıra arz yönlü etkileri de yansıtıyor. Örneğin, hanehalkları, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) sepetinde yer alan ev içi hizmetler, kuaförlük ve fotoğrafçılık gibi hizmetleri doğrudan sunarak bu kalemlerin fiyatlarını belirleme gücüne sahip. Dolayısıyla, hanehalkı enflasyon beklentisi ile gerçekleşen hizmet enflasyonu arasındaki ilişkide arz yönlü faktörler de etkili olabilir.”
Analizde, arz yönlü etkileri incelemek amacıyla, hanehalkının verdiği ev içi hizmetler ya da esnaf olarak sunduğu berberlik gibi kalemlerin bu kesim tarafından sağlanan hizmetler olarak sınıflandırıldığı belirtilerek, bu sınıflama çerçevesinde, son yıllarda hanehalkı tarafından sunulan hizmetlerde enflasyonun hem TÜFE endeksine hem de hizmet-TÜFE endeksine oranla daha yüksek gerçekleştiğinin görüldüğü aktarıldı.
2020 Ocak-2024 Kasım döneminde, hanehalkının sunduğu hizmetlerin fiyat endeksinin genel TÜFE’ye kıyasla yüzde 21, TÜFE-hizmet endeksine kıyasla da yaklaşık yüzde 11 daha fazla artmış durumda olduğu belirtilen analizde, “Daha detaylı incelendiğinde ise fiyat artışındaki bu ayrışmanın hanehalkı enflasyon beklentileriyle yakından ilişkili olduğu görülüyor.” değerlendirmesine yer verildi.
Analizde, enflasyon beklentilerinde hanehalkının sektörel farkının yukarı yönlü seyrettiği dönemlerde, hanehalkı tarafından sunulan hizmet kalemlerinde diğer hizmet ürünlerine karşı göreli fiyatların da arttığı vurgulanarak, “Bu durum, hanehalkının bozulan enflasyon beklentisini kendi sunduğu hizmet fiyatlarına yansıttığını ima ediyor.” ifadeleri kullanıldı.
Bu ilişkinin varlığının ekonometrik olarak test edildiğinde öncü bulguları doğrulayan sonuçlar elde edildiği kaydedilen analizde, bulguların, hanehalkının sunduğu hizmetlerin enflasyonuyla hanehalkı enflasyon beklentisinin pozitif bir ilişkisi olduğunu gösterdiği belirtildi.
Analizde, regresyon sonuçlarına göre, hanehalkıyla piyasa enflasyon beklentisi arasındaki farkta yüzde 10’luk bir artışı takiben, bir sonraki ayda bu kesim tarafından sunulan hizmetlerde diğer tüm ürünlere (TÜFE) kıyasla 0,42 puan yani 42 baz puanlık bir aylık enflasyon artışı olduğunun görüldüğü aktarılarak, şunlar kaydedildi:
“Ayrıca, elde edilen sonuçlar bu ilişkinin sadece ücret artış dönemlerine özgü olmadığını da gösteriyor. Ücret artışının yaşandığı dönemler hariç tutulduğunda, enflasyon beklentilerinde meydana gelen yüzde 10’luk bir bozulma, bir sonraki ayda söz konusu hizmetlerde diğer tüm ürünlere kıyasla 24 baz puanlık bir aylık enflasyon artışını ima ediyor. Bu ilişki sadece hizmet ürünlerine kıyasla ele alındığında ise aylık 19 baz puanlık bir enflasyona işaret ediyor.
Özetle, bulgular yüksek hanehalkı enflasyon beklentilerinin hanehalkının sunduğu hizmetler kanalıyla da hizmet fiyatlarındaki katılığın belirleyicilerinden biri olduğuna işaret ediyor. Dolayısıyla, bulgularımız son dönemde görülen hanehalkı enflasyon beklentilerindeki iyileşmenin, dezenflasyon sürecine sadece talep kaynaklı değil, arz kaynaklı olarak da destek vereceğini gösteriyor.”
