1936’daki ve 2025’teki Kemalist varakpareler, ordunun tek parti dneminde en ada silahlarla tehiz edilip hazr olduunu sylese de birok kaynakla artk aikr olmutur ki; ordu, mahrumiyet ve ar derecede geri kalmln iindeydi.
mer Ekrem Keeci/ Yazar
Balatld gnden beri Kemalist propaganda, harap ve pislik iinde braklan bir evin salam ve temiz grnen ufack duvar parasna zumlanarak ne kadar mhim eser ortaya konduunu anlatmaya alan kimselerin batt trrehat derekesini aamamtr. Filhakika bu yle berbat derecede bir yalan ve yanl furyasdr ki, hemen her eit kaynaktan ve hemen her tr grte mehazdan tekzip ve bertaraf edilmesi mmkndr. Yani nereden tutulsa elde kalr ancak alay etmeye bile mahal brakmaz. Zira istihza bile belli derecede muhatap almak ve en ednasndan da olsa dnceye konu yapmaktr.Getiimiz gnlerde bu iin varakparelerinden birinde de anlattmz kabilden 1936 ylnda yazlm yle bir iddiaya yer verildi: “Ordumuz denizde, havada, karada kuvvetlidir. Trk askeri an en yeni silahlar ile donanm olarak vatan savunmaya hazrdr.” Bu iddiann da tm “gen Cumhuriyet” (yani esas itibaryla Tek Parti) devrinin hakikatini ifade ettii savunuldu.”Milli Mcadele yllarndan bile daha geri haldeydi”Bizatihi ordu mensubu olarak o yllar yaayan, 27 Mays’n da en nc isimlerinden olan Dndar Seyhan ise 180 derece farkl bir tablo sunmutur:”Garp Cephesi’nde sknet devam ettike bizde de tel ve endie artyordu. Harbin teknik ve taktiinde yeni bir r almt. Biz henz Birinci Dnya Harbi’nin kaidelerini renmee alyorduk. Elimizdeki silhlar o devirden kalma, teknik o devrin teknii, taktik ylesine… Kafalara dank diyor halimiz. Kafaya gerein tokman yemisin neye yarar. Bu perianlk bir hamlede dzelir mi? Hemen ayak uydurmaya kalksan yllar alr toparlanma. O da ar sanayin olacak, paran olacak, her eyden evvel kafas modern Dnyaya yatm ehl personelin olacak. O gnk halimiz malm… Her noktada cbr, her alanda ksr braklmz. Daha o gnk dar grmzle, Trk ordusunun bandaki Mareal’n yllarla nasl byk bir gaflet iinde Trk Silhl Kuvvetlerini, Mill Mcadele’yi yapt zamandan da daha ihmal edilmi bir durumda braktn idrak etmemee imkn yoktu.”Grld gibi Seyhan da, sihir yapar gibi insanlar maniple edenlerin ortaya kard yalan ylan tarafndan yutulmu ve ancak 2. Cihan Harbi gereiyle yzleince aym. Ancak 27 Mays vatana darbe hyanetine kadar srkleyen tespit ve fikretmedeki arzas ona sorumluluu sadece Fevzi akmak’a yklettirmi. akmak ise, devrin bir baka ve ok mhim ahidi Kzm Karabekir’e gre sorumluluu baka yerde grmektedir. Karabekir, ordunun gelitirilmesi iin verdii layihalar umursanmaynca ordu mfettiliinden istifa karar alp 26 Ekim 1924’te bunu bildirir. Fevzi akmak’n buna cevab iin bkz. Karabekir, Nutuk’a Cevaplar, c. 7, s. 2008.Dndar Seyhan’n ayd ve yazd gerekse mthi bir vurgu: Ordu Milli Mcadele devrinden bile daha geri braklmtr.Devamla, o yllarda toplar yrtebilecekleri salam zemine sahip bir yol bulamadklarn ve sadece top yrtlecek yol yaplmas srecinin bile fevkalade uzadn da yle anlatr:”Her gn eit eit haberler alyorduk: ‘Yol ihale edilecek, edildi, balanacak, vazgeilmi, yol yle, yol byle’ Mays…Haziran. En ufak bir hareket yok. Olsa da artk mit kalmad… Balansa da, bitmezdi ki artk yol… Kendi bamzn aresine bakmak en doru hareket olacakt.” Seyhan, en nihayet tam 2 sene sonra menzile ulaabildiklerini belirtir. Kemalistler ada bombalama ara ve imknlarn doru dzgn temin edememilerse de yalan bombardmannda geri kalmamlard. Seyhan’n rneini verdiimiz varakparedeki gibi devrin yalan bombardmanyla nasl uyutulan ve yutulan kimselere dntklerine dair muazzam bir baka itiraf daha mevcut:”kz kollar tekil ederdik. Bu kz kollarn yle mesafelere ikmale memur ederdik ki arabann iine alabileceinin iki misli yk koysanz ve bu yk sadece kzlerin yemi olsa, yalnz kzlere yetmezdi… O plnlar da st makamlarca tasdik edilir gelirdi. Ve biz bu plnlar 3. Dnya Harbinin teknii iinde hazrlyor zannederdik kendimizi…” (Glgedeki Adam, s. 9-11, 30.)2. Cihan Harbi vakti gelmiken gerideki 1. Cihan Harbi artlarna anca tutunup kendini nc harp dnemine umu sanmak; Kemalist propagandann adamn akln nasl aldna ve “aydn” oluyor zannederken cehalet karanlnn en pespaye derinliklerine nasl yuvarladna dair mthi bir misal.2014’te yaynlanan Sabit etin’in “kinci Dnya Sava’nda Trk Ordusu: Aktif Tarafszlk erevesinde Asker Hazrlklar” serlevhal doktora tezinde de, dorudan Genelkurmay’n yaynlad Muzaffer Erendil’in kitabndan aynen u arpc bilgiye yer verilmitir: “Eyll 1939’da ordunun gc yledir: Hava ve deniz kuvvetleri ok zayf, kara kuvvetlerinde tank, uaksavar ve tanksavar toplar, zrhl ara, kamyon ve otomobil bulunmad, sahra ve obs toplar, koulu da toplarnn Birinci Dnya Sava’ndan kalma olduu, Trk ordusunun taarruz ordusu olmad ifade edilmitir.” (s. 173.)Seyhan Milli Mcadele zamanndan geri kalndn yazyordu. Buradaki malumat da bunu aynen teyit etmekte, hem saylan yokluklar hem de eldekinin 1. Cihan Harbi’nden kalmasyla gerekten oradan bile geri kalndna iaret etmektedir. Bylece hem iddetli Kemalist bir darbeci ahid, hem Genelkurmay yayn ve hem de bilahare doktora apnda yaplm bir aratrmayla buna muttali bulunuyoruz.Bu noktada General Eyp Durukan’n 26 Mays 1944’te Meclis’te yapt konumaya da temas etmekte fayda var. Harp sanayii iin mhim birtakm maden ve maddelerin Bulgaristan’a varncaya kadar dardan ithal edilmesinden yaknd batan aa kayda deer bir konuma olmakla beraber, Seyhan’n yol yapm iine benzer olduundan ar kalma ve savsaklama misallerini aktarmakla yetineceiz. Buna gre 1941 ylnda Sanayi Kongresi toplanp ate tulas iin sratle fabrika yaplmas karar alnm. Ayn kongrede memlekette bir sanayi koordinasyonu kurulmas da mevzubahis edilmi. Fakat dnyada savan iddetle srd srada vaat edilip sene gemesine ramen hibir ey yaplmam. Durukan ayrca, “memleketimizde en adi bir motor yapmaya imkn yoktur” deyip, “bu da senelerden beri konuulur, grlr ve bir netice alnmaz bir mesele haline gelmitir” ifadeleriyle sitem eder. Bu i halledilmezse, “muasr ordu derecesine kmak da mklata urar” vurgusunda bulunur. Motor meselesinin bilahare Erbakan’n davas olup savunma sanayii iin daha nasl onlarca yl uza(tl)d ortada. Durukan da bylece 1936 ve 2025’in ifrazat dolu telbsat saan gazeteci ve tarihi kisveli hokkabazlarnn aksine, deil en yeni silahlarla donatlm bulunmak, yllar gemesine mukabil ordunun ada seviyeye bile kamadn mecliste tutanak ve tarih sayfalarna not etmitir.Donanmann feci hali ve vnlen bombardmanNihan Eybolu Erdem’in “kinci Dnya Sava ncesi Trk Ordusu’nun Modernizasyonu erevesinde Trk-ngiliz likileri (1936-1939)” balkl doktora tezinde de gayet nemli malumat ve tespitlere yer verilir. Burada bilhassa 1935 sonras Almanya’dan siparilerle donanma glendirmeye ynelik admlar olsa da donanmann 2. Cihan Harbi’ne girerken bulunduu vaziyet yle ifade edilmitir: “phesiz Trk donanma gc o dnemdeki dier Akneniz[yazm hatas yazara ait –EK]lkeleriyle mukayese edildiinde son derece yetersizdir. Nitekim zayf bir donanma gcne sahip olmas, Trkiye’nin d politikasn da etkilemi ve kimi zaman baz frsatlar deerlendirememesine neden olmutur.”Deniz Kuvvetleri Dergisi’nin Ekim 1973 saysnda Emekli Albay Saim Besbelli’nin, Trk donanmas adna 1924-1973 aras nemli bulduu baar ve icraat sralad bir yazs yaynlanmtr. Bu yaz da mezkr doktora tezindeki hkm tam anlamyla destekleyici niteliktedir. Zira Tek Parti devri ierisinde Besbelli’nin sralad az saydaki madde ierisinde donanmay glendirme adna byk atlm ve yatrm grnen hemen hibir ey yoktur. Ancak geride zikredilen Almanlardan tamam da gerekletirilememi 1930’larn sonlarndaki birka sipari mevcuttur. Fakat Besbelli’nin maddelerinde acayip bir istisna var: 27 Kasm 1925’te Hamidiye Kruvazrnn Rize blgesinde apka kanunu aleyhinde “ba kaldran bir gruba gereken dersi” vermesi! Donanmann modernizasyonu ve aa ayak uydurmas namna byk hibir alma anlat(a)mazken, dnem iin donanma adna en baarl bir iin kendi gariban halkn topta tutmak olduunu gururla anlatmak, ancak bahsettiimiz Kemalist propagandaya mahsus bir itir.Celal Bayar da unu anlatr: DP iktidar ilk aylarnda Marmara’da Amiral Sadk Altncan’n ynettii tatbikata katldk. “Gemiler ve gemilerin donanm eskimi, hurdalamt.” 1950’de ordunun modernizasyonuna bundan sonra baladk. (Bir Darbenin Anatomisi, haz. smet Bozda, stanbul 1991, s. 53-54.)Mevzu II. Abdlhamid olunca donanma meselesine canhraane sarlanlar yine bu propagandistlerdir. Hlbuki sultann bilhassa maliyeyi nispeten toparlamasnn akabinde donanmay son derece ehemmiyet atfettii ve ciddi admlar att bedihi bir hakikat olarak bugn ortaya konmutur. Velakin Tek Parti donanmasn Abdlhamid zamanna yapt gibi kritik ederek ele alan drstle, tutarlla, samimiyete, yree, ciddiyete ve kaliteye sahip birini bulmak inanlmaz zordur. Tarihini yazmak iin ikiyzll kenara brakmada bylesine zorlanan tarihi fazlalnn bu memlekete mahsus olup olmad ise tartlabilir.En temel ihtiyalar bile eksikti ve bu yzden on binlerce ehit verildiEsasen ordunun feci vaziyeti sadece harp vesaitindeki yokluk ve ar gerilikten ibaret deildi. Asker kyafetine varncaya kadar perian bir vaziyet vard. Sayg ztrk’n yaynlad “smet Paa’nn Krt Raporu”, nn’nn 1935 ylndaki Dou gzlemini yanstyor. Burada, Babakan nn gelecei iin Diyarbakr’da askere “en iyi kyafetlerini” giydirdikleri belirtiliyor. Buna ramen nn unu yazmtr: “17. Frka askerini giyim itibariyle pek fena grdm. Bir fikir vermek iin syleyeyim ki, herhangi bir yolda alan kyl amele arasnda en pejmrde kyafetli birisini gz nne getirmek, grdm baz nbetileri hatrlatabilir…” Yani “en iyi” giydirilmi haliyle bile asker, “en pejmrde” ve “pek fena” grntdedir ve bunu bizzat nn yazmtr!Bu durum 2. Cihan Harbi’nde seferberlik ilan edilen dnemde dahi devam etmitir. Nihal Atsz ahit olduu bir tabloyu yle anlatr:”Bir k sabah, tren bizi Haydarpaa’ya indirdii zaman unutamayacam manzaralardan biriyle karlatm: Garn deniz tarafndaki merdivenli giriiyle tren yollarna alan kaplar arasndaki o koca salon, o koca boluk yok mu, Trk askerleriyle doluydu. Fakat bunlarn hepsi souk mermerlerin stnde yerde yatyorlar, uyuyorlard. stlerinde askeri kaputlarndan baka bir ey yoktu.” Ayrca Atsz, 1941-42 ylnda k ok sert geerken askerlerin “gz yaartc” bir grntde karn zerinde yemek yeme sahnelerine ahitliini de aktarm ve sonra unu yazmtr: “Elenmek iin kendisine kapal manej salonu yaptran Milli ef, yalnz seferberlik durumunda bulunup da savaa girmemi olan Trk ordu birliklerinin bu sarp hayatndan cidden habersiz miydi? Habersiz olmaa hakk var myd?” (Trkle Kar Hal Seferi ve ektiklerimiz, 3. Basm, tken, stanbul 2019, s. 91, 201.)Aslnda savaa girmememize ramen 2. Cihan Harbi’nde on binlerce ehit vermi olmamz tek bana ok eye iaret eder. 6 Nisan 1951’de TBMM’deki konumasnda Savunma Bakan Hulusi Kymen, 1 Eyll 1939-7 Mays 1945 aras yl yl ka ehit verildiinin saysn meclise sunmutur ki toplamnn 24.201 ettii grlmektedir. stelik Kymen, bu saynn sadece hastanede lenleri ihtiva ettiini, hastalanp hava deiimi izni ile memleketlerine gidip evlerinde len askerlerin buna dhil olmadn da bildirmitir.Bakandan sonra CHP’li ve istiklal madalyas sahibi bir milletvekili olan Hsamettin Tua sz alm ve unlar ifade etmitir: “imdi hl burada askere iyi baklmtr, erzak tam verilmitir demenin mnas yoktur. Bunu yksek takdirlerinize arzederim, meseleyi politika meselesi yapmayalm ve vaktiyle yaplm olan fena idarelerden ibret alarak bundan sonra bu gibi hdiselerin vuku bulmamasn temenni ve talep edelim…”Grld gibi; bizzat CHP tarafndan da hem de meclis tutanaklarna geecek biimde askerin, deil yle en ada ve ileri teknolojiyle kuatlmas, temel ihtiya ve bakmnn bile iyi yaplmayp on binlercesinin lmne yol ald kabul edilmitir.1936’daki ve 2025’teki Kemalist varakpareler, ordunun o tarihlerde en ada silahlarla tehiz edilip hazr olduklarn syleseler de ok daha arttrlabilecek bunca kaynakla artk aikr olmutur ki; ordu, mahrumiyet ve ar derecede geri kalmln iindeydi. Asla gz ard edilmemesi gereken bir husus da, ksa zaman evvel bir dnya savandan kld ve dnyann yeni bir cihan harbine gireceinin de uzun yllardan beri beklendii gereidir. O kadar ki, 10 ubat 1925 tarihli Antalya Gazetesi’nin bayazsnda bile, “Beer iin yeni bir harp ve felaket mukarrerdir… Havay alan mzkadan bir gn top patlayacak, beeriyet bir Harb-i Umumi felaketini ekecektir” yazlyordu. Trkiye’nin yerel gazetelerinde bile bu kadar erken tarihlerden itibaren 2. Cihan Harbi’nin yaanaca bylesine kuvvetli ihtimal verilerek beklenmeye balamken, aradan geen onca seneye ramen ordunun anlatlan vaziyete dm olmas en hafif tabiriyle fevkalade ayan- teessftr.Yanllar doru olarak sunulmaya ve yol at zararlar rtbas edilmeye devam edilirse, tekrar tekrar ayn hata ve kayplara yuvarlanlr. Hakikatperest yerine ahsperest olmaksa bu hastal tedaviye kapal klar. Kemalist propagandist de bununla malul.Samiha Ayverdi’nin pek ok gzel tespitlerinden u bir tanesiyle hitam verebiliriz:”Balarna vurmu bir iktidar hrs ve byklk duygusu, gereklerle aralarna girmiti. Bylece de iine gmldkleri benlik sisi onlar hakikatle yz yze gelmeye brakmyordu. Hatta gnei amurla svadklar vehmine ylesine inanm idiler ki, drt elle sarldklar bu gnahlarn marifet sayacak bir dalaletin azat kabul etmez kulu klesi olmu bulunuyorlard.”
