Ukrayna’da taraflar mutlak bir ypratma harbinin cenderesine girmemeye gayret ediyor. Rusya, bu oyunda bir tala ok ku vurmak iin aznlklarna kar fark bir askeralma siyaseti uyguluyor. Rusya tarafnda demografik gstergelerle izah edilemeyecek kadar ok Trk ve dier Mslman hayatn kaybediyor.
Mehmet Yahya iekli/ Yazar
kinci Ukrayna Sava’nn ilk ylnda cepheler az ok netleip cephe hatlar hareketliliini yitirdike ortaya kan manzara, olaylar inceleyen aratrmaclarn ounda bir ypratma harbini artrr olmutu. eitli ynleriyle gerekten bir ypratma harbi grnm arz eden bu savan aslnda drt ba mamur bir ypratma harbi olduunu sylemek mmkn deil. Zira taraflar; muhtemelen i siyasete, iktisadi yansmalara veya uzun vadeli etkilere dair kayglar ile bir lde kendilerini tutuyorlar; bilhassa insan kaynan tasarruflu kullanmaya gayret ediyorlar.
Sava baladndan beri ne saldran Rusya, ne de savunan Ukrayna topyekn seferberlik karar ald. Gnlller, askerlik anda olanlar ve yetkililerce zorlananlardan oluan gler iki buuk yldr sava srdryor. ki taraf da i siyasi maliyeti ve lkenin geleceine etkisi nedeniyle askere alma kurallarn fazla geniletmedi. Ancak iki taraf da mevcut cephelerdeki personel miktarn katlayarak arttrabilecek potansiyele sahip.Seferberlii kstl uyguluyorlarBugn iin Ukrayna da Rusya da kendi seferberlik uygulamasn geniletip imknlarn zorlarsa cephedeki asker saysn mbalaasz en az iki katna karabilir. kinci Dnya Sava dnemindeki seferberlik kurallar bugn uygulansa muhtemelen ok daha fazlas cepheye srlebilir. eitli sektrlerde alanlarn daha fazlasn, liseyi bitiren erkek genlerin belki yarsn askere almak, hakeza daha fazla kadn geri birlikler iin askere almak tarihi perspektiften bakldnda olmayacak i deil. Ancak gelecek nesillerin eitim hayatnn sekteye uratlmas ve meslek hayatnn banda cepheye srlmesi yalnzca bugnk iktisadiyat iin deil, devletlerin gelecei iin de zararl. Bu kaygya dayanan tutumlara rnek olarak Ukrayna’nn askerlik ya uygulamas gsterilebilir. Byk lde bir topyekn sava yaayan Ukrayna, her eye ramen askerlik yan 26’nn altna drmedi. Ukrayna’nn buuk katndan fazla bir nfusa sahip olan Rusya, ayn zamanda dnyann en geni lkesi olduundan iktisadi arklarn mevcut nfusuyla yrtmekte dahi zorluk ekmektedir. lkede krsal kesimde istihdam sorunlar varken bilhassa hayat pahallnn youn olduu blgelerde niteliksiz ii a vardr. Her eye ramen Rusya’nn ksmi seferberlik uygulamasn geniletmesi ok daha kolay olduu halde snrl kalmtr. Rusya, saflarn doldurmak iin daha farkl yntemler bulup uygulamaktadr. alnan kap: Aznlk gruplarRusya’nn Ukrayna cephesindeki kuvvetlerinde, bilhassa kayplarnda etnik Rus olmayanlarn oran lkenin genel demografik oranlarn yanstmadna dair eitli platformlarda dile getirilen nemli iddialar var. Bu iddialarn baz ynlerine dair eitli delil ve kaynaklar bulmak mmkn. Rusya’nn baz askeri mttefikleri, kendi vatandalarnn Rusya’da Ukrayna cephesine gnll gitmesini yasaklayan kararlar ald. Hakeza savan bandan beri Rusya’da hem yasal hem de yasad olarak bulunan yabanc iilerin hem teviklerle hem de zorla askere alnp cepheye srldne dair ok sayda sosyal medya paylam ve eitli haberler kamuoyuna yansd. Rusya’nn aznlklarnn da youn olarak askere alnd ve cepheye srldne dair iddialar mevcut. Hakeza kinci Dnya Sava srasnda da Sovyet Rusya en kanl cephelerde, en ok kayp verilen yerlerde etnik Rus olmayanlara “ncelik” veriyordu.Rusya’nn aznlklarn cephede kullanmasnn resmi bir boyutunu eenistan oluturuyor. eenistan’n Moskova onayl Bakan Ramazan Kadirov, cepheye elinden geldii kadar ok een sevk ediyor ve bununla vnyor. Getiimiz haftalarda adeta bunun dl gibi, Rusya Devlet Bakan Putin eenistan’daki bir cami alna katld, burada kendisine sunulan bir Kur’an- Kerim’i perek eline ald. Rusya’nn cephe hattna srd glerinde ve kayplar arasnda sz konusu aznlklarn oranna dair kesin bir veriye ulamak mmkn olmasa da kayplara dair yerel kaynaklarn sosyal medya paylamlar baz ipular veriyor. Rusya’nn aznlklarnn ve gmenlerinin genel nfusa oranlarnn ok stnde, tahminen orann iki katna yakn bir seviyede cephede ve kayplar arasnda yer ald bu ipularna dayanarak ne srlebilir. Bu durum, Moskova’nn gemiteki uygulamalar ile de rtyor. Rusya’daki aznlklarn nemli bir ksmnn dank ve kk nfusa sahip olduu gz nne alndnda bu uygulamalar aznlklarn gelecei zerinde daha ykc bir etki douracak. lkenin en byk aznlk grubu, istatistiklerde her biri ayr saylp ayr deerlendirilse de etnik olarak Trk halklar, dini olarak ise Mslmanlar. Dolaysyla bu askeralma siyasetinin zarar greni Trkler ve dier Mslmanlar.nsan kaynann bir dier esi de yabanc savalar. Cephedeki iki tarafta da yabanc savalar yer alyor. Ukrayna tarafndakilerin tamam gnlllerden oluuyor ancak Rusya tarafnda daha nce belirtildii gibi zorla silah altna alnp cepheye srlen yabanc ahslar da bulunuyor. rnein yakn zamanda basna yansyan bir olayda Hindistan’dan Rusya’ya zel olarak gelen kk bir turist grubunun seyahatinin sonunda snr kapsnda olmadk bir ekilde adeta tuzaa drlerek Rusa belgelere imza attrld ve buna istinaden silah altna alnp cepheye srld aa kt. Ayn turist grup tarafndan ekilerek paylalan bir videoda, kendilerine doru drst eitim bile verilmeden cepheye srldkleri ifade ediliyor. Bu durum Rusya’nn asker alma siyasetiyle ilgili ipucu verse de yabanc savalarn cephedeki gler iinde ne oranda yer tuttuu belirsiz. te yandan Rusya’da bulunan yabanc iiler arasnda en kalabalk grubun eski SSCB yesi Trk Cumhuriyetlerinden geldii gz nne alndnda yabanclara ynelik askeralma uygulamalarn en ok zarar greni de Trkler, bunlara Tacikler de eklendiinde ise en ok zarar grenler Mslmanlar.Savan kurbanlarUkraynallar iin bu sava bir yurt savunmas. Bu bakmdan dnyann her yerinde, her toplumda ulvi ve kahramanca saylacak bir mcadelenin iindeler. Rusya iin ise durum daha karmak. Kimi sylemlere gre Nazileri cezalandrmaya, kimi sylemlere gre ise eziyet gren Ruslar kurtarmaya alyorlar. Fakat gittikleri yerde karlarnda Nazi, igal ettikleri yerlerde ise eziyet gren Ruslar bulamyorlar.Rusya’nn devlet kontrolndeki kitle iletiim aralar her ortamda mevcut savan meruiyetini ve askerlerinin kahramanlklarn halka tebli etmeye devam ederken Rus halknn yaananlar eletirel balamda renmesi o kadar kolay deil. Rus vatandalar cepheye srlrken ou zorunlu askerlik kapsamnda gidiyor veya oradaki savan gerek yzn bilmeden gnll oluyor. Bylece sradan bir Rus insan ne olduunu, ne iin yapldn anlamad bir savaa srlyor. Bunlar iindeki aznlk gruplarnn durumu ise daha kt. yle veya byle daha byk oranda askere alnp cepheye srlyor ve daha fazla kayp veriyorlar. Cepheye oka srlen, gerek Rus vatanda, gerekse yabanc ii olan Trk halklar ve dier Mslmanlar kendilerini hi hak etmedikleri bir atmann iinde buluyorlar. Rusya’da gemiten beri sosyoekonomik sorunlarla bouan, asimilasyon ve misyonerlik faaliyetleri ile eritilen bu aznlklar iin mevcut durum tm Rusya lkesi iin olduundan ok daha ar ve haksz bir yk.
