Yolculuunu kendine doru yapan adam

-l-ecip Fazl ve onun nesli, hepimizin kabul edecei zere entelektel adan ok donanml bir nesildir. evreleri, devam ettikleri meclisler, muskiden grsel sanatlara, tiyatrodan edebiyata, Bat felsefesinden tasavvufa, btn bu alanlarda oryantalizmin tuzana dmeyen bir bak asna ve derinlie sahiptiler. Hatta Niyazi-i Msri, Yunus Emre gibi kendi iirini ina edebilmi tasavvuf airlerinin eserlerini ok ustaca erh edebilecek lde dile hakimdiler.Elbette dillerinin zenginlii, onlarn ok daha geni dnmelerini salyordu. Zira dil, dnceyi oaltr. Gerek sanat ve gerekse kltr bakmndan engin ufuklu bu nesli, belli ideolojilerin ierisine hapsetmek, hem o insanlara hem gelecek nesillere hem de bugn hala onlarn eserleriyle beslenen bizlere hakszlk olacaktr.Onlara bugnn moda anlayyla kyafet bimeye almak, o nesli bugnn dnceleriyle yarglamak doru mudur acaba? stelik baz zaaflar, o insann gzelliidir ayn zamanda. Bugnn penceresinden bakarak o zaaflar eletirenler, kat olgularn iine skr ki, bylece kendi dnyalarn da ksrlatrm olurlar. Bu, o nesli anlamamz da zorlatrr.te Necip Fazl, altn itinayla izmeye altmz bu neslin ok ynl, ok boyutlu, “ile”si ok farkl ve sesi en gr kan mnevverlerinden biridir. Birtakm nyarglarla onun zihinsel zenginliini perdelemeye almak, hakszlk olacaktr. Edebiyatmz, kltr dnyamz gelecee daha salkl ulatrabilmek adna Necip Fazl’a da farkl gzlerden bakmay bilmeli.-ll- “Ben”i ile yzlemeye alan her insan gibi Necip Fazl’n da kendinden kendine yol ald bir yry vardr. Bu yrynde asl “ben”i ile mrnn ortalarnda karlaabilmi ve bu “ben”i ile ancak mrnn sonlarna doru gerek anlamda hesaplaabilmitir. Yeteneklidir ve bunun farkndadr, evet; sz ustas, estetik algs ok gl biri. Zaaflar vardr, evet; Paris’te yaad dnemde tutkulu bir kumarbaza dnmtr ki, bu yzden Paris’in gndzlerini dahi yaayamam, bu airler ehrinin gecelerinde kaybolmu, sra d biri. Her ne kadar Bat’nn akl karkl yaratan, her trl bilgiye kukuyla yaklaan septitizmi karsnda teslimiyetiliine vurgu yapt Dou’dan yana tavr alm olsa da, grand tuvaletten vazgemeyen, ceketinin cebinde ipek mendili, evinde rpdeambryla dolaan, Batl d grn ile Mslmanlnn altn izen hali bir paradoks olutursa da, resmin iine smayacak kadar gl bir iradedir onunki.u da var ki; o, hi kimsenin azna sakz olmasna msaade etmedii zaaflarn “Babali” eserinde bizzat itiraf edebilecek kadar yrekli ve bu kitabnda “Allahm, beni kendi kendimden kurtar!” diye haykrabilecek kadar kendinin farknda olan biridir ayn zamanda. Zaaflar olan ama lks de olan, idealleri de olan ve bir slam dncesi olan “ile”li biri…Onun ilesi belki de ten ile ruh arasndaki ilikiyi derinlerinde, ok derinlerinde, ta iinde, cannn canannda hissedebilmi olmasndan geliyordur.Aslnda herkesin bir Necip Fazl’ vardr ki, baz yalar baz Necip Fazllar bekliyordur belki de, kim bilir: “Kaldrmlar” okuyann Necip Fazl’ ile “Kadn Bacaklar” iirini mrldanann Necip Fazl’ elbette “Sakarya Trks”n haykrann Necip Fazl’ndan farkl olacaktr. Hem onun gibi gl bir iradeyi tek bir gmlein iine sdrmaya almak, kimin haddine! Byle bir teebbs, onun varlnn btnn anlamaktan bizi alkoymaz m?Ama illa da Necip Fazl kimdir diye soracak olursak kendimize, bu sorunun cevab benim iin “Bir Adam Yaratmak” piyesinin satr aralarnda sakldr diyebilirim.-lll- 1938 ylnda, stad 34 yandayken, yani yolun yarsna gelmek zereyken -air Cahit Stk’ya da bir selam verelim szmzn burasnda- yazlm olan bu piyesin bakarakteri Hsrev, kurgusal boyutta bir adam yaratmaya alarak ‘ilahla’ soyunmu, ancak en fazla Allah’ taklit ederek bir nevi O’nun maymunu olabilmeyi baarm; Necip Fazl’n kelimeleriyle syleyecek olursak, kul olduunu anlamak iin Allahlk taslam, nasl yaratldn anlamak iin bir adam yaratmaya kalkmtr ve sonunda yalanc ilah, dorusunu bedel deyerek tanmtr. Ama ok getir artk. Nasl ki Francois Mauriac’n syledii zere Romanc, insanlarn arasnda Allah’a en ok benzeyendir, Allah’n maymunudur; canl yaratklar dourur, kaderler icat eder…” ise, asl korkun olan da maymunun, maymun olduunu unutup kendini, taklit ettii ey zannetmeye balamasdr. te Hsrev’in “Bir Adam Yaratmak” piyesinde idrak ettii an dehete kapld durum da byledir!Netice itibaryla ne aradn bilmeyen, bilmedii iin de bulamayan, bulduuna ise raz olamayan, ruhu daha lmeden cehennem ateinde yanmaya balayan birine dnr Hsrev. Kendinin dna kmak isterken yine kendine rast gelen bir aciz, yazd oyunla yaratcla soyunarak bir adam yaratmaya alan ama yaratt karakterin kaderine ortak olmann tesine geemeyen biri. Tanr’nn bir Yaratc olarak insana ruhundan fledii gibi Hsrev de eserinde yaratmaya alt kahramanna kendi ruhundan flemeye alm, oysa kahramanna flemeye alt o ruhun kaynann dahi Yaratc’ya ait olduunu idrak etmenin aczini yaam, bylece hakikati bulma yolculuu da balamtr. Bu balamda Hsrev, Necip Fazl’n izdm gibidir. nan karsnda zihni darmadan olan Hsrev’in yaadklar, Necip Fazl’n 1934 ylnda yaad buhrann adeta yansmasdr. Bu haliyle “Bir Adam Yaratmak” piyesinin hikayesi, Hsrev’in hayata ykledii mana asndan Necip Fazl’n kendi macerasna benzer ki, zaten bir yazsnda “Bir Adam Yaratmak” piyesi iin stad, geirdii byk ruh ilesinin sahne destan olduunu da itiraf eder. Piyesin tezi iin de “nsan idrakinin ufuk noktasndaki hakikat ve Allah” diyen air, Hsrev’in ahsiyetinde bu hakikati ararken aslnda mr boyunca kendini gerekletirmeye alan biri olarak, bir boluun, hiliin karanlk kuyusunda Yusuf misali bouurken, boluk kabul etmeyen bu dnyada, kendinden daha byk bir gce yaslanma ihtiyacn en ok “Bir Adam Yaratmak” eserinde hissettirir. Hayatn gizli bir uur olduuna inanan piyesin bakarakteri Hsrev, Necip Fazl’n da savunduu fikirlerin szcln yapar bir nevi.-lV-Derinlerindeki hznn gen yata kefetmi olmasna ramen geree teslim olmas ve hakiki adanmlk duygusu ile tanmas uzun zaman alan Necip Fazl iin hayat, bu yzden ileli bir yolculua dnm, sanatn da bu yolculukta kendine dahi itiraf etmekten ekindii zaaflarn ifalandrmak iin bir vesile klmtr. Bu srada zaman zaman abartt da olmutur airin. Keza Kafka da der ya hani “Abartyorum nk anlalmak istiyorum.” diye; aslnda Necip Fazl’n da bu eyleminin altnda anlalmak ihtiyac yatar.Sonu olarak; Necip Fazl, her zaman nefsinin bilincinde, kendi varoluunu sorgulayarak haddinin snrlarn belirlemeye alm ve Elest Bezmi’nde yaplan o ezeli anlama gerei “Ben sizin Rabbiniz deil miyim?” diye soran Yaradan’a ancak mrnn sonlarna doru, o septik hezeyanlarndan uzaklatktan sonra cevap verebilmi biridir.